Podział majątku spadkowego między rodzeństwem

• Data: 2023-11-19 • Autor: Anna Sochaj-Majewska

Podział majątku spadkowego po rodzicach często wywołuje emocje i nieporozumienia w rodzinach. Dzisiejszy artykuł porusza ten złożony temat, opierając się na realnym przypadku pani Haliny i jej rodzeństwa. W sytuacji, gdy rodzice nie pozostawili testamentu, a majątek obejmuje nieruchomości, pojawiają się pytania natury prawnej i proceduralnej. Przedstawione zagadnienia dotyczą zarówno kwestii prawnych, jak i międzyludzkich, pokazując, jak skomplikowane może być znalezienie wspólnego rozwiązania.

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Podział majątku spadkowego między rodzeństwem

Pani Halina napisała do nas z powodu nieporozumień między rodzeństwem co do spadku po rodzicach. Podała, że jej mama zmarła w 2016 r., tata w 2019 r. Rodzice nie sporządzili testamentu, pozostawili działkę wraz z domem piętrowym. Pani Halina i jej czworo rodzeństwa jak dotąd nie rozdzielili między sobą spadku. Problemem była postawa siostry, która zajmowała piętro domu, twierdząc, że matka jej tę część zapisała – nie chciała nawet słyszeć o tym, że całe rodzeństwo dziedziczy po równo. Zajęła się też remontem reszty domu, aby na parterze mogła zamieszkać jej zamężna córka. W tej sytuacji pani Halina chciała zasięgnąć opinii, czy rzeczywiście siostrze może przysługiwać prawo do samodzielnego dysponowania rodzinną nieruchomością. Czy może być właścicielką połowy domu, mimo że nie przedstawiła na to żadnego dokumentu? Pani Halina prosiła także o wskazówki, jak doprowadzić do porozumienia między nimi i przeprowadzić podział majątku po rodzicach.

Masa spadkowa po rodzicach

Do masy spadkowej po każdym z rodziców wchodzi udział 1/2 w prawie własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, który przysługiwał każdemu z nich z tytułu małżeńskiej wspólności ustawowej. W przypadku ojca udział ten będzie powiększony o 1/4, czyli o część, jaka przypadła mu z racji wcześniejszego dziedziczenia po żonie. Tak więc w masie spadkowej po ojcu znajduje się udział 3/4 w prawie własności wspomnianych nieruchomości. Ponieważ oboje rodzice już nie żyją i nie pozostawili testamentów, to cały ich majątek przypada ustawowym spadkobiercom, zgodnie z treścią przepisu art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.).

Kolejność dziedziczenia

W pierwszej kolejności powołane do spadku z ustawy są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W podanej sytuacji pani Halina i każde z jej rodzeństwa ma prawo do 1/5 udziału w prawie własności całej nieruchomości.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Umowa darowizny nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego

 

Siostra pani Haliny nie może dysponować ważną umową darowizny, sporządzoną jakoby przez matkę, o treści, jaką podaje, i to z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej żadne z małżonków nie może rozporządzać udziałem, jaki przypadnie mu w razie ustania tej wspólności wskutek ewentualnego orzeczenia rozwodu czy śmierci współmałżonka, istnieje bowiem w polskim prawie rodzinnym zakaz podziału majątku wspólnego, dopóki wspólność trwa (art. 35 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy). Po drugie – umowa darowizny nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego jak i każdej innej nieruchomości wymaga zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności (art. 158 Kodeksu cywilnego). Zwykła umowa pisemna będzie zatem bezwzględnie nieważna i bezskuteczna. Po trzecie, darowizny notarialnej musiałby dokonać także ojciec, żaden notariusz nie sporządzi umowy obejmującej darowiznę przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego, jeśli drugi małżonek nie wyrazi na to swej zgody. Po czwarte wreszcie – nie można darować „piętra” w domu jednorodzinnym, jeśli nie zostało wyodrębnione jako samodzielny lokal przez organy administracji architektoniczno-budowlanej (starosta) z prawem związanym z tą nieruchomością lokalową, a mianowicie z udziałem w gruncie. Budynek jest integralną częścią gruntu, czyli jego częścią składową, i stanowi własność właściciela gruntu. Inna osoba niż właściciel nie może (poza wyjątkami, które nie mają tu zastosowania) mieć prawa własności do całości lub części budynku, który stoi na cudzej działce.

Zobacz również: Wniosek o dział spadku po rodzicach

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia

Pani Halina nie podała informacji, czy po matce zmarłej w roku 2016 zostało przeprowadzone postępowanie spadkowe. Sądzę jednak, że jeśli po ojcu takie postępowanie się odbyło, to spadkobiercy objęli wnioskiem również stwierdzenie nabycia spadku po matce, a jeśli nie, to należy to niezwłocznie uczynić. W obecnym stanie prawnym można udać się także do notariusza, który sporządzi notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, co jest znacznie szybszym rozwiązaniem niż droga sądowa, wymaga jednak obecności wszystkich spadkobierców. O dokumentach potrzebnych do takiej formy potwierdzenia praw do spadku (równoważnej postanowieniu sądowemu) poinformuje notariusz. Jak stanowi przepis art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego: „sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę”. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Umowa działu spadku i zniesienia współwłasności

Dopiero po formalnym potwierdzeniu dziedziczenia po obojgu rodzicach wszyscy spadkobiercy mogą podjąć decyzję, jak spadek podzielić, tzn. komu on przypadnie w całości, czy współwłasność będzie trwać, czy jeden ze spadkobierców, który pragnie zachować nieruchomość na wyłączność, spłaci pozostałych, w jakiej wysokości, czy jednorazowo, czy w ratach. Jeśli pomiędzy spadkobiercami istnieje w tej materii zgoda, należy udać się do kancelarii notarialnej i zawrzeć umowę działu spadku i zniesienia współwłasności w formie aktu notarialnego z uwagi na fakt, że dotyczy ona nieruchomości. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 1037 § 2, jeśli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego; forma ta zastrzeżona jest pod rygorem nieważności. Umownego działu spadku żaden sąd nie zatwierdza, umowa notarialna jest wiążąca i skuteczna już z chwilą jej zawarcia. Koszty umowy działowej, tj. koszty wynagrodzenia notariusza, zależą od wartości rynkowej majątku podlegającego podziałowi, podanej notariuszowi przez strony dokonujące czynności prawnej, bez tej wartości w ogóle nie można wskazać ich przybliżonej wysokości.

Zobacz również: Podział majątku między rodzeństwem za życia rodziców

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Brak porozumienia w kwestii podziału majątku po rodzicach

Jeżeli jednak spadkobiercy nie dojdą do porozumienia w kwestii podziału masy spadkowej, to wówczas każdy z nich może wystąpić na drogę sądową z wnioskiem o dokonanie działu spadku i zniesienie współwłasności, wskazując, jakiego sposobu podziału oczekuje, jakiej spłaty etc. Wniosek w tym przedmiocie podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 1000 zł, a jeżeli zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności – 600 zł (art. 51 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Wyłącznie właściwy do jego rozpoznania będzie sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawców, czyli sąd spadku. Postępowanie o dział spadku w braku porozumienia pomiędzy uczestnikami może trwać bardzo długo, nawet kilka lat, a jego koszty powiększają opinie biegłych, np. z zakresu szacowania wartości nieruchomości. Ponieważ w sprawie pani Haliny nie mamy na razie żadnej ukształtowanej sytuacji procesowej ani nie wiadomo, czy postępowanie sądowe znajdzie w opisanej sytuacji zastosowanie, przedwczesne jest przewidywanie jego kosztów.

Przykłady

W praktyce zarządzanie spadkiem i dokonanie jego podział między rodzeństwem często prowadzi do skomplikowanych sytuacji. Oto trzy przykłady z życia, które ukazują różne scenariusze i wyzwania związane z podziałem spadku.

 

Przykład 1
Spór o dom rodzinny
Ania i jej brat Tomasz odziedziczyli dom rodzinny po rodzicach. Ania, mieszkająca w innym mieście, chciała sprzedać dom, natomiast Tomasz, który mieszkał w nim od lat, chciał go zatrzymać. Brak porozumienia skłonił rodzeństwo do podjęcia mediacji, w wyniku której Tomasz zdecydował się wykupić udział Ani, a ona zgodziła się przyjąć spłatę w 3 ratach. W ten sposób osiągnęli zadowalające rozwiązanie.

 

Przykład 2
Niespodziewane dziedzictwo
Kasia i jej dwóch braci niespodziewanie odziedziczyli niewielką willę w górach, o której istnieniu nie mieli wcześniej pojęcia. Po początkowym entuzjazmie pojawił się problem związany z utrzymaniem nieruchomości i podziałem kosztów eksploatacyjnych. Ostatecznie rodzeństwo zdecydowało się wynająć willę turystom, dzieląc zyski i koszty po równo.

 

Przykład 3
Rodzeństwo a spadek po dziadkach
Julia i jej brat Piotr odziedziczyli mieszkanie po dziadkach. Julia, będąca w trudnej sytuacji materialnej, chciała szybko sprzedać mieszkanie. Piotr miał duży sentyment do tego miejsca, a poza myślał o swoich dzieciach, które kiedyś będą potrzebowały własnego lokum. zaproponował Julii spłatę jej udziału w ratach, ale ona nie mogła tak długo czekać i naciskała na sprzedaż. Dobrym trafem z pomocą Piotrowi przyszli jego teściowie, którzy z myślą o wnukach odkupili za gotówkę od Julii jej udział.

 

Te przykłady pokazują, że każda sytuacja spadkowa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Kluczem do rozwiązania konfliktów jest komunikacja, kompromis i poszukiwanie rozwiązań, które będą satysfakcjonujące dla wszystkich stron. W wielu przypadkach pomocne może okazać się doradztwo prawne i mediacja.

Podsumowanie

Podzielenie się majątkiem po zmarłych rodzicach może się okazać nielada próbą dla rodzeństwa. Jeśli rodzice nie pozostawili testamentu, a za to zostawili nieruchomość, którą trudno podzielić, to spadek może stać się zarzewiem konfliktu. Sposobem na rozwiązanie takich problemów jest efektywna komunikacja, poszukiwanie kompromisów oraz wsparcie się fachowcami, czyli pomocą prawną. Warto pamiętać, że każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia i rozwiązania dostosowanego do możliwości danej rodziny.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej lub wsparcia w przygotowaniu dokumentów związanych ze sprawami spadkowymi? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online albo przygotowania pism procesowych i innych. Jesteśmy do Twojej dyspozycji bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się z nami za pomocą formularza, który znajduje się pod tekstem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Anna Sochaj-Majewska

O autorze: Anna Sochaj-Majewska

Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

Szukamy prawnika »