Podstawienie powiernicze

Zapis testamentowy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu

Niestety zaproponowane przez Panią rozwiązanie nie jest możliwe do zrealizowania w świetle obowiązującego prawa.

Zgodnie z art. 968 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).

§ 2. Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis)”.

Powyższe oznacza, że spadkodawca może w testamencie ustanowić zapis konkretnej rzeczy (nieruchomości, ruchomości) na rzecz dowolnej osoby.

W myśl art. 975 K.c.: „zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu”.

Dopuszczalne jest zatem dodanie do zapisu warunku oraz terminu. Warunek sprzeczny z ustawą lub zasadami współżycia społecznego będzie zgodnie z art. 94 K.c. uważany za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący; warunek taki natomiast spowoduje nieważność dokonanego zapisu, gdy jest zawieszający.

Zgodnie z art. 964 K.c.: „Postanowienie testamentu, przez które spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie, ma tylko ten skutek, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, iż spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byłby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne”.

Powyższe oznacza, że nie jest możliwe takie zastrzeżenie, iż daną rzecz (nieruchomość, ruchomość) nabywa inna osoba dopiero po śmierci pierwotnego spadkobiercy. Innymi słowy nie można zastrzec, że nieruchomość po śmierci Pani męża ma przejść na Panią, a następnie po Pani śmierci – na dzieci męża. Takie zastrzeżenie miałoby jedynie ten skutek, że dzieci zostałyby powołane do spadku po Pani mężu, gdyby Pani nie mogła (np. nie dożyła do otwarcia spadku) lub nie chciała (np. odrzuciła spadek) dziedziczyć.

Na czym polega podstawienie powiernicze?

Podstawienie powiernicze (fideikomisarne) polega na tym, że spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i przekazania go osobie wskazanej przez spadkodawcę. Występują w takiej sytuacji właściwie dwa rozrządzenia, realizowane sukcesywnie. Spadkodawca decyduje o losach majątku po swojej śmierci oraz po śmierci powołanego spadkobiercy. Ustawa wyraźnie zakazuje dokonywania podstawienia powierniczego. Ustawa jednak nie nakazuje uważania takiego postanowienia za nienapisane, a jedynie zmienia skutki dokonanego rozrządzenia. Podstawienie powiernicze wywołuje skutki podstawienia zwykłego.

Ustawa przyznaje jednak priorytet woli testatora, podobnie jak przy powołaniu spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (art. 962 zd. 2 K.c.). Jeżeli bowiem z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez podstawienia powierniczego spadkobierca nie zostałby w ogóle powołany, powołanie takie jest nieważne. Wola spadkodawcy może być dowodzona za pomocą wszystkich środków dowodowych.

Ustanowienie służebności na nieruchomości zapisanej w testamencie

Tak więc w Pani sytuacji sugerowałabym, aby mąż zapisał nieruchomość w testamencie na Pani rzecz, a na rzecz dzieci mogłaby zostać ustanowiona służebność osobista dożywotniego mieszkania lub odwrotnie – mieszkanie na rzecz dzieci, a służebność dla Pani. Stosowne akty (testament, ustanowienie służebności osobistej) można sporządzić u notariusza i wydaje się to najlepszym i najszybszym sposobem załatwienia sprawy.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.