Problem z ustaleniem kręgu spadkobierców

Określenie kręgu spadkobierców w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku uregulowane jest w Kodeksie postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.), w art. 669–679. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Zadaniem sądu jest więc określenie kręgu spadkobierców.

Brak kontaktu ze spadkobiercami - co zrobić?

Z opisu wynika, że jest problem z ustaleniem kręgu spadkobierców ustawowych oraz określeniem ich miejsca pobytu.

W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia adresu spadkobierców, ponieważ np. część z nich przebywa za granicą. Mamy do czynienia z dwoma sytuacjami:

1. Osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.

Zobacz również: Kurator dla nieznanych spadkobierców

Ustanowienie kuratora w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

Zgodnie z art. 143 K.p.c. „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i jest Pani pewna, iż ta osoba w ogóle żyje.

Uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony jest nieznane, stanowi podstawowy warunek ustanowienia kuratora. Wynika to wyraźnie z art. 144 § 1 K.p.c. Zdanie pierwsze tego przepisu brzmi: „przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane”.

Nie można uznawać za uprawdopodobnienie samego twierdzenia strony, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) strony przeciwnej. W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności.

Zobacz również: Brak adresu jednego ze spadkobierców

Jak odszukać pozostałych spadkobierców ustawowych?

Jeżeli dysponuje Pani ostatnim adresem osoby poszukiwanej albo poszukiwanych, to może złożyć wniosek o udostępnienie danych tej osoby albo osób. Wniosek należy skierować do właściwego organu gminy. Gmina jest podstawowym źródłem informacji o osobie, uprawnionym do potwierdzania miejsca zameldowania, dysponuje także wiedzą o nowym adresie osoby wymeldowanej.

Do wniosku o udostępnienie danych meldunkowych należy dołączyć wezwanie z sądu, które potwierdza, że ma Pani interes prawny w ustaleniu konkretnej osoby.

Można też zwrócić się z wnioskiem do Departamentu Centralnych Ewidencji Państwowych MSWiA (ul. Pawińskiego 17/21, 02-106 Warszawa) o udostępnienie informacji meldunkowych dotyczących osób poszukiwanych.

Jeżeli na podstawie danych z gminy czy MSWiA nie uda się ustalić miejsca pobytu poszukiwanych osób, sąd najprawdopodobniej ustanowi kuratora dla spadkobierców ustawowych. Przed ustanowieniem kuratora sąd wezwie zapewne Panią do wskazania kandydata na takiego kuratora. Najlepiej będzie wskazać kogoś z rodziny.

2. Jeżeli w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też imienia, nazwisko, nie wiadomo, czy osoba żyje, czy nie, to w takim wypadku właściwą instytucją jest ustalenie kręgu spadkobierców przez tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Zgodnie z art. 672 K.p.c. „jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”.

Zgodnie z art. 673 „ogłoszenie powinno zawierać:

1. imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
2. datę śmierci spadkodawcy;
3. wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
4. wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięcie w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. W praktyce ogłoszenie umieszcza się np. w „Rzeczpospolitej” oraz w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”.

Koszt ogłoszenia ponosi ten, kto o takie ogłoszenie wniósł. Ogłoszenie jest dość drogie – należy się liczyć z kosztem około 1000 zł albo i większym.

Nasz klient może też ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli nie jest Pani w stanie ich ponieść bez uszczerbku w utrzymaniu koniecznym dla siebie i rodziny – w tym celu wypełnia się stosowne oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i dochodach (jest dostępne w każdym sądzie, a także w Internecie; wystarczy wpisać w wyszukiwarce: „Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach”). W praktyce sąd zwalnia z kosztów ogłoszenia, jeśli są ku temu podstawy (tzn. stanowiłoby to dla Pani znaczny ciężar finansowy), chociaż częściowo. Jeżeli prawo do pomocy nie zostanie przyznane, wówczas trzeba będzie pokryć koszty ewentualnego ogłoszenia i sąd podejmie wszystkie czynności (aczkolwiek należy dokładnie zapytać się na rozprawie, gdyż praktyka sądów jest różna – czasem np. każą odbierać tekst ogłoszenia w sekretariacie i samemu udawać się do gazety w celu zamówienia ogłoszenia).

Zobacz również: Poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.).

Dodam jeszcze, że na rozprawie spadkowej w zasadzie powinien stawić się tylko wnioskodawca (ten, kto składał wniosek o stwierdzenie nabycia spadku). Wystarczy też, że sam wnioskodawca złoży wniosek o ogłoszenie w prasie.

Należy więc złożyć krótkie pismo do sądu, w którym trzeba wnieść o:

1. podjęcie zawieszonego postępowania;
2. zarządzenie poszukiwania spadkobierców przez ogłoszenie lub podjąć działania w celu ustalenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu;
3. wyznaczenie posiedzenia w celu rozpoznania wniosku o ogłoszeniu lub ustalenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.