Czy dłużnik może zrzec się spadku na rzecz dzieci?

Zrzeczenie się dziedziczenia

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.):

„Art. 1048 [Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia] Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Art. 1049 [Skutki umowy o zrzeczenie]

§ 1. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
§ 2. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku”.

Zgodnie z poglądami piśmiennictwa prawnego: „Zgodnie z art. 1049 § 1 K.c. zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Tym samym na mocy takiej umowy dochodzi do wyłączenia od dziedziczenia ustawowego całego szczepu pochodzącego od zrzekającego się. Nie ma tu znaczenia, czy zrzeczenia się dziedziczenia dokonuje zstępny spadkodawcy, np. jego syn, rodzic czy dziadek. Zrzeczenie się obejmować będzie także ich zstępnych. Strony mogą jednak postanowić w umowie, że skutki zrzeczenia się dziedziczenia ograniczają się wyłącznie do osoby spadkobiercy ustawowego, będącego stroną umowy z art. 1048 K.c.

Dopuszczalne jest również zróżnicowane potraktowanie w umowie zstępnych zrzekającego się, tzn. wyłączenie skutków zrzeczenia się względem niektórych wyraźnie wskazanych zstępnych zrzekającego się, objęcie zaś skutkami zrzeczenia się pozostałych jego zstępnych. Jak trafnie zauważa W. Borysiak, taka umowa (tzn. obejmująca swoim skutkami niektórych zstępnych zrzekającego się) mogłaby mieć w określonych stanach faktycznych charakter quasi-powołania danej osoby do dziedziczenia (np. spadkodawca, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie może w związku z tym sporządzić testamentu, zawiera ze swoim jedynym synem umowę, w której ten zrzeka się dziedziczenia po nim, ale skutki umowy mają nie obejmować jednego z trzech jego zstępnych – wnuków spadkodawcy). Taka umowa wyłączałaby także określonych zstępnych spadkodawcy od możliwości nabycia prawa do zachowku, pozostawiając te uprawnienia w rękach innych z nich, spokrewnionych ze spadkodawcą w takim samym stopniu, lecz także niemających żadnego wpływu na treść umowy zawartej pomiędzy zrzekającym się a spadkodawcą” (G. Wolak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922–1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019, art. 1049).

Długi a zrzeczenie się spadku

Ponadto „wierzyciele zrzekającego się spadkobiercy nie mogą żądać uznania umowy zrzeczenia się dziedziczenia za bezskuteczną na podstawie przepisów o skardze pauliańskiej (art. 527–534 K.c.), jak też na podstawie art. 59 K.c., stosownie do którego: »W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia«. Wierzyciele ci nie mogą żądać uznania umowy zrzeczenia się dziedziczenia za bezskuteczną tym bardziej na podstawie stosowanego przez analogię art. 1024 K.c.” (G. Wolak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019, art. 1049).

Zrzeczenie się spadku na rzecz dzieci

Zatem, jeśli zrzeknie się Pan spadku po matce (poprzez zawarcie z matką umowy u notariusza), to Pana wierzyciele nie będą mogli dochodzić z tego spadku swoich roszczeń. Jednak należałoby z notariuszem uzgodnić zapisy, że zrzeczenie się dziedziczenia nie obejmuje Pana zstępnych/dzieci. Nie ma co prawda w tym zakresie wprost przepisów prawa, jednak można argumentować, że taka umowa dająca Pana dzieciom prawo dziedziczenia nie będzie podstawą dochodzenia roszczeń przez wierzycieli ze spadku po matce. Oczywiście umowa z ojcem nie jest już możliwa z uwagi na jego śmierć.

Odrzucenie spadku po rodzicach

Natomiast zgodnie z art. 1024 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

§ 2. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku”.

Gdyby zatem odrzucił Pan spadek po ojcu lub po matce (w okresie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się Pan o tytule swego powołania do dziedziczenia), to Pana wierzyciele mogliby dochodzić swoich roszczeń ze spadku, który by Panu przypadł.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.