Gospodarstwo rolne przekazane następcy a wpływ darowizny na dziedziczenie

„Zwyczajna” darowizna a darowizna gospodarstwa za emeryturę rolniczą

Rzeczywiście poprosiłabym Pana o sprawdzenie ewentualnego dokumentu darowizny gospodarstwa, albowiem od warunków tej umowy darowizny będzie zależało ewentualne dochodzenie przez Pana roszczenia o zachowek po śmierci rodzica. Gdyby się Pan jednak tego dowiedział, mielibyśmy jasność sytuacji. W przypadku bowiem gospodarstw rolnych nie jest to zawsze sprawa oczywista, albowiem gospodarstwo darowane za tzw. prawo do emerytury nie wlicza się do roszczenia o zachowek.

Należy bowiem podnieść, iż stanowisko orzecznictwa jest jednolite, iż przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Jeżeli jednak była to „zwyczajna” darowizna – bez powyższego zastrzeżenia, a darowizna wyczerpuje masę spadkową, może Pan dochodzić roszczenia o zachowek od siostry.

Prawo do zachowku po śmierci rodzica

Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.): „§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). § 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Mając natomiast na uwadze art. 1000 K.c.: „§ 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. § 2. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. § 3. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny”.

Z uwagi na to, jeżeli spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenie o zachowek w graniach określonych w art. 1000 K.c. (wyrok SN z dnia 30.01.2008 r. III CSK 255/07).

Brak zachowku, jeśli gospodarstwo darowano następcy rolnika

Jeżeli jednak gospodarstwo rolne zostało przekazane przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, to niestety nie przysługuje Panu skuteczne roszczenie o zachowek.

Niestety nie ma możliwości innego sprawdzenia, jaka umowa została zawarta pomiędzy stronami, aniżeli dowiedzenie się tego od stron – nawet gdyby udał się Pan do urzędu gminy, zapewne otrzyma Pan odmowę w zakresie udzielenia takiej informacji.

Jak wskazałam, istnieją dwie możliwości - w przypadku zwykłej darowizny gospodarstwa rolnego – przysługuje Panu jak najbardziej roszczenie o zachowek od siostry. W przypadku natomiast darowizny w zamian za prawo do nabycia emerytury – roszczenie o zachowek niestety nie przysługuje.

Proponuje po ewentualnej śmierci mamy wystosować do siostry wezwanie do zapłaty zachowku wraz z wezwaniem do udostępnienia umowy – w odpowiedzi zapewne dowie się Pan, jaki był przedmiot i rodzaj darowizny. W przypadku sporu pozostaje jedynie droga sądowa w powództwie o zapłatę zachowku.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.