Pominięcie córki przy darowiznach a zachowek

Komu i kiedy przysługuje zachowek?

Zacznijmy od przedstawienia uprawnienia do zachowku. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”

Przenosząc tę regulację na grunt przedstawionej sprawy, w pierwszej kolejności wskazuję, iż roszczenie o zachowek co do zasady nie ma znaczenia przy rozporządzenia nieruchomością przez współwłaściciela (właściciela) – jeżeli nawet sprzeda on nieruchomość wchodzącą do masy spadkowej, to roszczenie o zachowek dalej istnieje. Problem pojawia się jednak w momencie, gdy jest on współwłaścicielem nieruchomości, gdy jego mama wciąż żyje, albowiem jako współwłaściciel wraz z mamą nie może sam dowolnie rozporządzać udziałem – konieczna jest zgoda drugiego współwłaściciela, a więc mamy (oczywiście jeżeli Państwa mama jest dalej współwłaścicielem nieruchomości). Jeżeli brat jest sam właścicielem całej nieruchomości, to niestety może nią dowolnie rozporządzać.

Zobacz również: Darowizna mieszkania a zachowek dla rodzeństwa

Darowizny doliczane do masy spadkowej i wliczane zachowku

Mając natomiast na uwadze art. 1000 K.c.:

„§ 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.”

Jeżeli zatem dom, o którym Pan pisze, stanowił darowiznę na rzecz brata, to jak najbardziej może on być doliczony do masy zachowku. Nie ma znaczenia data sprzedaży, przedawnienie roszczenia o zachowek liczone jest od daty śmierci (nabycia spadku) spadkodawcy i wynosi 5 lat.

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu

W zakresie natomiast zapytania o dokumenty, to niestety nie są Państwo w stanie zmusić członków rodziny do okazania dokumentacji – jednak wymagane będzie to przed sądem i wtedy będą musieli przedłożyć całą dokumentację związaną ze spadkobraniem. Dlatego proszę zainicjować postępowanie spadkowe po zmarłym tacie, tak aby doszło do regulacji sytuacji prawnej, ujawnienia dokumentów. Zgodnie bowiem z treścią art. 1025 § 1 K.c.: „Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia”. Celem tego postępowania jest ustalenie wszystkich spadkobierców, którzy doszli do dziedziczenia (art. 677 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – dalej „K.p.c.”), oraz wskazanie zapisobierców windykacyjnych i przedmiotów im przypadających (art. 677 § 2 K.p.c.). Uczestnikami postępowania o stwierdzenie nabycia spadku są wszystkie osoby, które mogą być uznane za zainteresowane. Jak wynika natomiast z art. 510 § 1 zd. 1 K.p.c. – zainteresowanym jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Taka osoba może brać udział w rozważanym postępowania na każdym jego etapie, aż do chwili zakończenia postępowania w II instancji. Ponadto sąd powinien zawiadomić Skarb Państwa albo gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na wystąpienie dziedziczenia ustawowego spadkobierców koniecznych (orz. SN z 28.01.1949 r., C 1089/48, PiP 1949, Nr 6-7, s. 149-152).

Zgodnie z art. 670 K.p.c. – sąd bada w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, kto jest spadkobiercą, a także czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd może przy tym wezwać osobę, co do której zostanie uprawdopodobnione, że dysponuje testamentem, do złożenia tego dokumentu. W takim przypadku sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu. Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu zgonu spadkodawcy, skrócone odpisy aktów urodzenia uczestników postępowania, a także w przypadku zawarcia związku małżeńskiego, także skrócone odpisy aktów małżeństwa. Wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Koszt założenia sprawy spadkowej, a więc opłatę sądową, ponosi osoba składając pozew, a więc Pańska żona, resztę kosztów postępowania ponosi osoba przegrywająca sprawę, w tym zwrot opłaty od pozwu, jeżeli żona wygra.

Zobacz również: Sprzedaż mieszkania otrzymanego w darowiźnie od rodziców

Masz podobny problem prawny i potrzebujesz porady prawnej, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼