Pominięcie córki przy darowiznach a zachowek

• Data: 2022-02-03 • Autor: Katarzyna Bereda

Rodzice mojej żony aktem darowizny przekazali nowy dom, zabudowania i ziemię rolną jej bratu, który z nimi stale mieszkał. Podobnie zrobili wcześniej ze starym domem, w którym zamieszkiwali – również darowali go bratu i to bez wiedzy ich jedynej córki. W darowiznach całkowicie pominęli córkę. Po paru latach szwagier sprzedał stary dom, a pieniądze zachował dla siebie. Żona miała dobre stosunki ze swoimi rodzicami – wspieraliśmy ich finansowo, tak jak i szwagra. On nie krępował się również korzystać z finansów swoich rodziców. Pół roku temu zmarł teść. Okazało się, że brat żony nie ma zamiaru wypłacić jej zachowku, co więcej – chce sprzedać całą nieruchomość którą otrzymał w darowiźnie, mimo że mieszka tam jeszcze matka. Czy może sprzedać rodzinną posiadłość, mimo że jest ona obciążona zachowkiem? Czy żona może żądać zachowku za stary dom sprzedany prawdopodobnie 15 lat temu? Brat i matka nie chcą nam przedstawić dokumentów, na podstawie których przepisane zostały nieruchomości, czy można ich w jakiś sposób do tego zobowiązać? Nie wiemy nawet, czy to był testament, czy akt notarialny. Teściowie twierdzili, że my damy sobie w życiu radę, a ich syn raczej nie i trzeba mu dalej pomagać. Żona czuje się skrzywdzona takim potraktowaniem, co w tej sytuacji może zrobić?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Pominięcie córki przy darowiznach a zachowek

Komu i kiedy przysługuje zachowek?

Zacznijmy od przedstawienia uprawnienia do zachowku. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”

Przenosząc tę regulację na grunt przedstawionej sprawy, w pierwszej kolejności wskazuję, iż roszczenie o zachowek co do zasady nie ma znaczenia przy rozporządzenia nieruchomością przez współwłaściciela (właściciela) – jeżeli nawet sprzeda on nieruchomość wchodzącą do masy spadkowej, to roszczenie o zachowek dalej istnieje. Problem pojawia się jednak w momencie, gdy jest on współwłaścicielem nieruchomości, gdy jego mama wciąż żyje, albowiem jako współwłaściciel wraz z mamą nie może sam dowolnie rozporządzać udziałem – konieczna jest zgoda drugiego współwłaściciela, a więc mamy (oczywiście jeżeli Państwa mama jest dalej współwłaścicielem nieruchomości). Jeżeli brat jest sam właścicielem całej nieruchomości, to niestety może nią dowolnie rozporządzać.

Zobacz również: Darowizna mieszkania a zachowek dla rodzeństwa

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Darowizny doliczane do masy spadkowej i wliczane zachowku

Mając natomiast na uwadze art. 1000 K.c.:

„§ 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.”

Jeżeli zatem dom, o którym Pan pisze, stanowił darowiznę na rzecz brata, to jak najbardziej może on być doliczony do masy zachowku. Nie ma znaczenia data sprzedaży, przedawnienie roszczenia o zachowek liczone jest od daty śmierci (nabycia spadku) spadkodawcy i wynosi 5 lat.

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu

W zakresie natomiast zapytania o dokumenty, to niestety nie są Państwo w stanie zmusić członków rodziny do okazania dokumentacji – jednak wymagane będzie to przed sądem i wtedy będą musieli przedłożyć całą dokumentację związaną ze spadkobraniem. Dlatego proszę zainicjować postępowanie spadkowe po zmarłym tacie, tak aby doszło do regulacji sytuacji prawnej, ujawnienia dokumentów. Zgodnie bowiem z treścią art. 1025 § 1 K.c.: „Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia”. Celem tego postępowania jest ustalenie wszystkich spadkobierców, którzy doszli do dziedziczenia (art. 677 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – dalej „K.p.c.”), oraz wskazanie zapisobierców windykacyjnych i przedmiotów im przypadających (art. 677 § 2 K.p.c.). Uczestnikami postępowania o stwierdzenie nabycia spadku są wszystkie osoby, które mogą być uznane za zainteresowane. Jak wynika natomiast z art. 510 § 1 zd. 1 K.p.c. – zainteresowanym jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Taka osoba może brać udział w rozważanym postępowania na każdym jego etapie, aż do chwili zakończenia postępowania w II instancji. Ponadto sąd powinien zawiadomić Skarb Państwa albo gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na wystąpienie dziedziczenia ustawowego spadkobierców koniecznych (orz. SN z 28.01.1949 r., C 1089/48, PiP 1949, Nr 6-7, s. 149-152).

Zgodnie z art. 670 K.p.c. – sąd bada w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, kto jest spadkobiercą, a także czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd może przy tym wezwać osobę, co do której zostanie uprawdopodobnione, że dysponuje testamentem, do złożenia tego dokumentu. W takim przypadku sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu. Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu zgonu spadkodawcy, skrócone odpisy aktów urodzenia uczestników postępowania, a także w przypadku zawarcia związku małżeńskiego, także skrócone odpisy aktów małżeństwa. Wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Koszt założenia sprawy spadkowej, a więc opłatę sądową, ponosi osoba składając pozew, a więc Pańska żona, resztę kosztów postępowania ponosi osoba przegrywająca sprawę, w tym zwrot opłaty od pozwu, jeżeli żona wygra.

Zobacz również: Sprzedaż mieszkania otrzymanego w darowiźnie od rodziców

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Katarzyna Bereda

O autorze: Katarzyna Bereda

Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem:
Prawnicy

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

Szukamy prawnika »