Rozstanie małżonków bez rozwodu a dziedziczenie

Brak testamentu i sposób dziedziczenia

W przedstawionej sytuacji, skoro nie mamy testamentu i Pani chciałaby rozpocząć kwestie spadkobrania, to niestety dla Pani musi Pani przyjąć, iż dziedziczenie będzie ustawowe. Tylko bowiem testamentem można ograniczyć ustawowy krąg spadkobierców i w tym przypadku np. wyłączyć ze spadkobrania małżonkę ojca, czyli Pani mamę. Jest to pominięcie osoby w testamencie, ale może być także jej wydziedziczenie – także w testamencie. Ale jego i tak nie ma.

Fakty opisane przez Panią, są bez znaczenia prawnego, skoro formalnie nadal byli małżeństwem i dlatego, według tego stanu prawnego, będzie oceniać się dziedziczenie.

Testament ustny

Nawet gdyby rozważać dyspozycję art. 952 Kodeksu cywilnego (K.c.), czyli możliwość sporządzenia testamentu ustnego przez Pani ojca i takie potraktowanie jego słów, czyli treść przepisu:

„Art. 952 [Ustny]

§ 1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

§ 2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

§ 3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków”,

to trzeba zaznaczyć, iż fakty podane przez Panią temu przeczą.

Przyczyny braku możliwości sporządzenia testamentu zwykłego muszą być obiektywne, a tutaj ich w ogóle brakuje. Ojciec prawdopodobnie mógł sporządzić testament zwykły pisemny, ale tego nie zrobił. Taką przyczyną (np. ww. obawa rychłej śmierci) nie może być także sam wiek.

Nie jest więc Pani w stanie udowodnić tego, co twierdził ojciec.

Dziedziczenie ustawowe – kolejność

O kolejności dziedziczenia i wielkości udziałów, stanowi art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego:

„Art. 931 [Dziedziczenie zstępnych i małżonka]

§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”.

Powyższy przepis podaje więc zasadę dziedziczenia ustawowego i samych spadkobierców. Dziedziczą po zmarłym ojcu, jego małżonek, czyli Pani mama oraz wszystkie dzieci. Zasadą jest, iż dziedziczą w częściach równych, ale dla małżonka jest wyjątek, o którym stanowi zdanie drugie ww. przepisu.

W praktyce, i jest to także odpowiedź na Pani pytanie o podział majątku, należy podać, iż dziedziczy się udział zmarłego, a jako małżeństwo ze wspólnością majątkową małżeńską, Pani mama już za życia miała, nieco upraszczając temat, 1/2 majątku wspólnego. Po Pani ojcu więc dziedziczy się 1/2 i dzieli ją na czterech spadkobierców. A zatem do 1/2, którą miała już Pani mama, dodaje się te części spadkowe i w rezultacie w majątku spadkowym udział Pani mamy wyniesie 5/8, a dzieci po 1/8. Takie powinny być zapisy w akcie poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem lub w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku po postępowaniu sądowym.

Zaznaczam, iż są to tylko określone udziały w całym majątku spadkowym, a nie w poszczególnych rzeczach. Na tym etapie np. możecie jednak Państwo wpisać się w takich proporcjach do księgi wieczystej domu.

Obecnie na podstawie dziedziczenia istnieje między Państwem współwłasność majątku spadkowego, według zasad art. 1035:

„Art. 1035 [Współwłasność w częściach ułamkowych] Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu”.

Dział spadku

Gdybyście chcieli jednak określić lub zażądać, która rzecz konkretnie ma do kogo należeć, to wychodząc od ww. wielkości udziałów, trzeba by przeprowadzić postępowanie sądowe o dział spadku lub zawrzeć umowę o dział spadku przed notariuszem (dotyczy domu). To są jednak osobne kwestie i odnosi się do nich ogólny przepis art. 1037:

„Art. 1037 [Dział umowny i sądowy]

§ 1. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

§ 2. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

§ 3. Jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Masz podobny problem prawny i potrzebujesz porady prawnej, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼