Spadkobiercy nie mogą pojawić się u notariusza, co zrobić?

Wymóg obecności wszystkich spadkobierców

W tej sprawie notariusz ma rację. Stanowi o tym art. 95aa i 95b Prawa o notariacie:

„Art. 95aa [Status osoby zainteresowanej]

§ 1. Osobami zainteresowanymi w rozumieniu niniejszego rozdziału są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

§ 2. Odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego powoduje utratę statusu osoby zainteresowanej.

Art. 95b [Protokół dziedziczenia, uczestnicy] Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych, z uwzględnieniem art. 95ca”.

Zestawienie tych przepisów podaje, iż protokół dziedziczenia (czynność przed spisaniem właściwego aktu poświadczenia dziedziczenia) musi się odbyć przy udziale tzw. osób zainteresowanych, czyli także spadkobierców ustawowych.

Pojedyncze oświadczenia do protokołu

Możliwe są pojedyncze oświadczenia do protokołu. Warto jednak pamiętać, iż przepis dopuszcza także stosowanie kolejnego art. 95ca ww. ustawy:

„Art. 95ca [Projekt protokołu dziedziczenia]

§ 1. Na wniosek osoby zainteresowanej przy jej udziale notariusz sporządza projekt protokołu dziedziczenia.

§ 2. Do sporządzenia projektu protokołu dziedziczenia przepis art. 95c stosuje się odpowiednio.

§ 3. Osoba zainteresowana może w oświadczeniu złożonym przed notariuszem, który sporządził projekt protokołu dziedziczenia, albo przed innym notariuszem potwierdzić dane zamieszczone w projekcie protokołu dziedziczenia i wyrazić zgodę na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem.

§ 4. Do spisania protokołu obejmującego oświadczenie, o którym mowa w § 3, przepis art. 95c § 1 stosuje się odpowiednio. Wypis projektu protokołu dziedziczenia stanowi załącznik do protokołu obejmującego to oświadczenie.

§ 5. Jeżeli wszystkie osoby zainteresowane złożą oświadczenie, o którym mowa w § 3, notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale co najmniej jednej osoby zainteresowanej.

§ 6. Osoby zainteresowane, które nie złożyły wcześniej oświadczenia, o którym mowa w § 3, mogą złożyć takie oświadczenie, uczestnicząc w spisaniu protokołu dziedziczenia”.

Efekt powyższego jest taki, iż wobec braku możliwości osobistego stawiennictwa wszystkich osób zainteresowanych w kancelarii notarialnej w jednym terminie notariusz, na wniosek jednej z tych osób, sporządzi projekt protokołu dziedziczenia. Następnie pozostałe osoby zainteresowane składają oświadczenie przed tym samym notariuszem, ale w innym czasie lub przed innym notariuszem, w którym to oświadczeniu potwierdzą dane z projektu protokołu dziedziczenia i wyrażą swoją zgodę na spisanie protokołu dziedziczenia. Następnie, gdy już wszystkie osoby zainteresowane złożą swoje oświadczenia, notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale co najmniej jednej osoby zainteresowanej (mając wtedy wcześniej zebrane oświadczenia) i w rezultacie tych czynności sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Taka procedura jest pozytywnie komentowana w piśmiennictwie przez notariuszy i proponowałbym o niej porozmawiać. Wymaga jednak zebrania oświadczeń, które osoby zainteresowane muszą mieć i, co najmniej jedna z nich, dostarczyć notariuszowi sporządzającemu akt poświadczenia dziedziczenia.

Przeprowadzenie postępowania sądowego

Drugim sposobem jest przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem. Zgodnie z art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.) składa się wniosek (może być jedna osoba jako wnioskodawca i pozostali jako uczestnicy) do sądu spadku, którym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy:

„Art. 669 [Posiedzenie sądowe] Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Art. 628 [Właściwość sądu] Do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy”.

Możliwość ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu sądowym

W takim postępowaniu osoby, które nie mogą uczestniczyć osobiście, mogą być reprezentowane przez pełnomocnika, co nie jest możliwe przed notariuszem i stąd ta podstawowa różnica. Ustanowienie pełnomocnika procesowego odbywa się wg art. 87 § 1 K.p.c.:

„Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach własności intelektualnej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia”.

Warto jednak pamiętać, iż postępowanie spadkowe przed sądem będzie znacznie dłuższe, dlatego w interesie wszystkich, jeżeli zaczęliście Państwo od notariusza, powinno być zgodne ustalenie terminu do stawania przed notariuszem.

Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.