Sytuacja podatkowa spadkobierców I grupy po przekroczeniu terminu na zgłoszenie spadku do US

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy przy nabyciu spadku?

Nabycie spadku stanowi czynność prawną, która podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Zgodnie z art. 5 ustawy obowiązek podatkowy spoczywa na spadkobiercach. Jak stanowi art. 6 ust. 4 tejże – obowiązek podatkowy powstaje w chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub wydania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Co istotne, obowiązek podatkowy nie powstaje w chwili śmierci spadkodawcy.

Warunki zwolnienia od podatku najbliższej rodziny spadkodawcy

W przypadku osób z najbliższej rodziny istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku. Zgodnie z art. 4a ustawy – jeżeli każdy spadkobierca w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub wydania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia złoży do urzędu skarbowego zeznanie SD-Z2, to nabycie spadku jest całkowicie zwolnione od podatku. Wskazany termin ma charakter ostateczny i materialny, co oznacza, że nie może on zostać w żadnych okolicznościach przywrócony czy ponownie wyznaczony. Nie ma również znaczenia brak wiedzy na temat tego zwolnienia czy okoliczność niedopełnienia obowiązków przez pełnomocnika. Zgodnie bowiem z art. 26 Ordynacji podatkowej to podatnik ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe.

Konsekwencje niezłożenia SD-Z2 w terminie

Na brak możliwości skorzystania ze zwolnienia po przekroczeniu terminu oraz brak możliwości jego przywrócenia jednolicie wskazują sądy administracyjne. W zasadzie nie ma orzeczenia, które prezentowałoby korzystne stanowisko dla podatnika w tym zakresie. Ponadto są to wyroki najwyższej instancji jaką jest NSA. Na potwierdzenie fragmenty orzeczeń.

Wyrok NSA z 12.04.2017 r., II FSK 631/15:

„Przyjmuje się, że termin 6 miesięcy do złożenia zgłoszenia podmiotowego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn jest terminem prawa materialnego. O takim jego charakterze przesądza nie tylko fakt, że został on określony w przepisach prawa materialnego, ale też i skutki, które wywołuje jego niezachowanie, określone w ust. 3 art. 4a u.p.s.d. Oznacza to, że bezskuteczny upływ terminu (niezłożenie) powoduje, iż nie podlega on przywróceniu, lecz powoduje utratę zwolnienia podmiotowego i opodatkowanie uprawnionego na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Podkreślić też należy, że materialnoprawny charakter tego terminu zaaprobował Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4 czerwca 2014 r., P-43/11 (OTK-A 2013, Nr 5, poz. 55, Dz. U. z 2013 r. poz. 692.). Nie ulega więc wątpliwości, że charakter tego terminu uniemożliwia jego przywrócenie w trybie art. 162 –art. 164 Ordynacji podatkowej. Z § 4 art. 162 Ordynacji podatkowej wynika bowiem wprost, że przepisy § 1-3 stosuje się do terminów procesowych.”

Wyrok NSA z 21.09.2010 r., II FSK 685/09:

„Termin na zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych określony w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. ma charakter materialnoprawny, bowiem zachowanie tego terminu jest warunkiem skorzystania ze zwolnienia, a samo zwolnienie jest instytucją prawa materialnego. Niezgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w przewidzianym przez ustawodawcę terminie powoduje, że podatnik nie może ze zwolnienia skorzystać, co ma wpływ na wymiar podatku, a więc jest to skutek w sferze prawa materialnego.”

W konsekwencji, niestety nie ma żadnych podstaw istniejących w przepisie prawa lub w orzecznictwie sądowym, które pozwalałyby na skorzystanie z opisanego zwolnienia w sytuacji przekroczenia terminu. W rezultacie z całkowitego zwolnienia od podatku nie można skorzystać.

Rozliczenie podatku od spadku na zasadach ogólnych

W przypadku gdy podatnik nie dotrzymał wskazanego terminu, ma obowiązek rozliczenia podatku na zasadach ogólnych. Stanowi o tym wprost art. 4a ust. 3 ustawy SD, gdzie czytamy, że w przypadku niespełnienia warunków nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. W tym celu należy złożyć zeznanie SD-3, w oparciu o które naczelnik urzędu skarbowego wymierzy decyzję ustalającą wysokości podatku od nabycia spadku.

Dobrą informacją jest to, że w tym przypadku nie będziemy mieli do czynienia z odsetkami za zwłokę. Podatek od nabycia spadku jest wymierzany w drodze decyzji podatkowej. Termin płatności podatku to 14 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji. Dopiero po tym terminie zaczynają biec odsetki za zwłokę. Dopóki naczelnik US nie wyda decyzji, nie ma mowy o odsetkach podatkowych.

W przypadku nabycia spadku po osobie z I grupy podatkowej każdy ze spadkobierców może skorzystać z kwoty wolnej od podatku, która wynosi 9637 zł. Dopiero nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu. W przypadku I grupy podatkowej obowiązują progresywne stawki podatku 3%, 5% i 7% w zależności od wartości nabytego spadku.

Podsumowując tę część odpowiedzi, niestety, jeżeli termin na złożenie zgłoszenia SD-Z2 upłynął, to podatnik traci bezpowrotnie prawo do skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku.

Ulga mieszkaniowa, wniosek o rozłożenie podatku na raty

Przechodząc teraz do odpowiedzi na pozostałe Pani pytania, a więc kolejno do możliwości skorzystania z innych zwolnień podatkowych – otóż w ustawie funkcjonuje zwolnienie określone w art. 16, które pozwala na zwolnienie od podatku nieruchomości do 110 m², jeżeli spadkobierca mieszka, będąc zameldowanym w takiej nieruchomości, nie sprzeda nieruchomości przez 5 lat i nie posiada żadnej innej nieruchomości. Nie wiem, czy w opisanym przypadku do któregokolwiek ze spadkobierców te warunki można zastosować.

O czym Pani teraz powinna pamiętać? Jak już zostało to powiedziane, w zakresie podatku od nabycia spadku konieczne jest złożenie druków SD-3. Jeżeli chodzi natomiast o dział spadku, to takowy podlega opodatkowaniu podatkiem PCC w sytuacji, gdy występują dopłaty lub spłaty. Nie znam treści postanowienia, więc nie mogę stwierdzić, jak jest w tej sprawie. Dodam tylko, że jeśli dział spadku nastąpił bez spłat i dopłat, to taka czynność prawna jest neutralna podatkowo.

Do zeznania SD-3 należy dołączyć postanowienie sądu o nabyciu spadku oraz dokumenty potwierdzające, co wchodziło w skład spadku (np. akt własności nieruchomości, wypis z ksiąg wieczystych, zaświadczenie z banku o wysokości środków na koncie zmarłego, kopia dowodu rejestracyjnego w przypadku nabycia pojazdu).

Jeśli chodzi o rozłożenie zobowiązania podatkowego na raty, w tym zakresie należy złożyć stosowny wniosek. Podatnik musi jednak wykazać istnienie ważnego interesu życiowego, np. trudnej sytuacji życiowej lub finansowej. Naczelnik US ocenia, czy w przypadku podatnika kryterium tego ważnego interesu zostało spełnione. Ma prawo do odmowy uwzględnienia wniosku.

Masz podobny problem prawny i potrzebujesz porady prawnej, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼