Umowa spadkobierców

Po zapoznaniu się z przedstawionym przez Panią stanem faktycznym sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego „dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców”.

Stosownie zaś z treścią § 2 „jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Natomiast przepis art. 1038 § 1 mówi o tym, że „sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku”.

Z kolei zaś § 2 stanowi, że „umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku”.

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż dopuszczalne jest dokonanie przez Panie umownego działu spadku (umowy spadkobierców) po Pani ojcu, obejmującego jedynie część tego spadku, a jeżeli przedmiotem tej umowy nie będzie prawo własności nieruchomości, to taka umowa spadkobierców nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego i wystarczy, że będzie sporządzona w formie pisemnej własnoręcznie przez Panie podpisanej.

Jeżeli chodzi zaś o kwestie podatkowe związane z działem spadku, to sięgnąć należy przede wszystkim do przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych z dnia 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 959 z późn. zm.), gdzie w art. 4 pkt 5) ustawodawca stwierdza, że „obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem art. 5, ciąży przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności”.

Idąc dalej, zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5) omawianej ustawy, „podstawę opodatkowania stanowi przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku”.

Istotnym jest również to, że zgodnie z ust. 2 tego artykułu „wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów”.

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż po pierwsze obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnej przy dziale spadku pojawia się dopiero w sytuacji dokonania nierównego podziału tego spadku, a podstawą opodatkowania jest wtedy wartość rzeczy lub praw nabytych przez spadkobiercę ponad jego ułamkowy udział w spadku.

Przykładowo, w sytuacji, gdy jest dwoje spadkobierców, a każdy z nich dziedziczy po 1/2, to dokonanie działu spadku w ten sposób, że pierwszy spadkobierca otrzyma 3/4 spadku, a drugi 1/4 tego spadku, spowoduje, że podstawą opodatkowania będzie właśnie ta 1/4 spadku, którą pierwszy spadkobierca nabył ponad swój udział w spadku.

Ponadto zaś wartość dzielonego spadku i poszczególnych jego rzeczy i praw, które w wyniku podziału mają trafić do spadkobierców, należy wyceniać na dzień sporządzania umowy o dział spadku.

Jeżeli chodzi zaś o stawki tego podatku, to zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2) ustawy „wynoszą one od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:

1. przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym 2%,
2. przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych 1%”.

Jeżeli zatem doszłoby w Pani sprawie do nierównego działu spadku, a działowi temu poddane miałyby być jedynie środki zgromadzone na rachunkach bankowych oraz akcje i udziały w funduszach, to przeniesienie tych praw (nadwyżka ponad udział w spadku) opodatkowane byłoby stawką 1%.

Odnośnie zaś wpływów na rachunek, które pochodzą z emerytury Pani matki, to okoliczność ta nie powinna mieć żadnego wpływu na dział spadku i umowę spadkobierców, gdyż te środki, bez względu, na jakie konto wpływają, stanowią od chwili śmierci Pani ojca wyłączną własności Pani matki i nie powinno się ich uwzględniać ani przy ustalaniu składu spadku, ani przy jego dziale.

Podsumowując powyższe, w celu uniknięcia konieczności zapłaty podatku, konieczne byłoby dokonanie działu spadku w równych częściach, biorąc pod uwagę wartość składników spadku ustaloną na dzień zawarcia umowy o dział spadku.

Pamiętać tylko należy, aby w ciągu 14 dni od zawarcia takiej umowy spadkobierców złożyć we właściwym miejscowo urzędzie skarbowym wypełniony formularz PCC-3 dotyczący zgłoszenia czynności objętych obowiązkiem podatkowym.

Po zapoznaniu się z przedstawionym przez Panią stanem faktycznym sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego „dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców”.

Stosownie zaś z treścią § 2 „jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Natomiast przepis art. 1038 § 1 mówi o tym, że „sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku”.

Z kolei zaś § 2 stanowi, że „umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku”.

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż dopuszczalne jest dokonanie przez Panie umownego działu spadku (umowy spadkobierców) po Pani ojcu, obejmującego jedynie część tego spadku, a jeżeli przedmiotem tej umowy nie będzie prawo własności nieruchomości, to taka umowa spadkobierców nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego i wystarczy, że będzie sporządzona w formie pisemnej własnoręcznie przez Panie podpisanej.

Jeżeli chodzi zaś o kwestie podatkowe związane z działem spadku, to sięgnąć należy przede wszystkim do przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych z dnia 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 959 z późn. zm.), gdzie w art. 4 pkt 5) ustawodawca stwierdza, że „obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem art. 5, ciąży przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności”.

Idąc dalej, zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5) omawianej ustawy, „podstawę opodatkowania stanowi przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku”.

Istotnym jest również to, że zgodnie z ust. 2 tego artykułu „wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów”.

Wobec powyższego stwierdzić należy, iż po pierwsze obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnej przy dziale spadku pojawia się dopiero w sytuacji dokonania nierównego podziału tego spadku, a podstawą opodatkowania jest wtedy wartość rzeczy lub praw nabytych przez spadkobiercę ponad jego ułamkowy udział w spadku.

Przykładowo, w sytuacji, gdy jest dwoje spadkobierców, a każdy z nich dziedziczy po 1/2, to dokonanie działu spadku w ten sposób, że pierwszy spadkobierca otrzyma 3/4 spadku, a drugi 1/4 tego spadku, spowoduje, że podstawą opodatkowania będzie właśnie ta 1/4 spadku, którą pierwszy spadkobierca nabył ponad swój udział w spadku.

Ponadto zaś wartość dzielonego spadku i poszczególnych jego rzeczy i praw, które w wyniku podziału mają trafić do spadkobierców, należy wyceniać na dzień sporządzania umowy o dział spadku.

Jeżeli chodzi zaś o stawki tego podatku, to zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2) ustawy „wynoszą one od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:

1. przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym 2%,
2. przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych 1%”.

Jeżeli zatem doszłoby w Pani sprawie do nierównego działu spadku, a działowi temu poddane miałyby być jedynie środki zgromadzone na rachunkach bankowych oraz akcje i udziały w funduszach, to przeniesienie tych praw (nadwyżka ponad udział w spadku) opodatkowane byłoby stawką 1%.

Odnośnie zaś wpływów na rachunek, które pochodzą z emerytury Pani matki, to okoliczność ta nie powinna mieć żadnego wpływu na dział spadku i umowę spadkobierców, gdyż te środki, bez względu, na jakie konto wpływają, stanowią od chwili śmierci Pani ojca wyłączną własności Pani matki i nie powinno się ich uwzględniać ani przy ustalaniu składu spadku, ani przy jego dziale.

Podsumowując powyższe, w celu uniknięcia konieczności zapłaty podatku, konieczne byłoby dokonanie działu spadku w równych częściach, biorąc pod uwagę wartość składników spadku ustaloną na dzień zawarcia umowy o dział spadku.

Pamiętać tylko należy, aby w ciągu 14 dni od zawarcia takiej umowy spadkobierców złożyć we właściwym miejscowo urzędzie skarbowym wypełniony formularz PCC-3 dotyczący zgłoszenia czynności objętych obowiązkiem podatkowym.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj i zapytaj prawnika >>

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj i zapytaj prawnika >>