• Autor: Katarzyna Bereda
Rodzice posiadają wspólny majątek plus każde posiada własny, odrębny majątek, ponadto ojciec ma udziały w firmie, którą prowadzi. Rodzice mają troje dzieci, w tym jedno niepełnoletnie. W jaki sposób zabezpieczyć dzieci, aby z chwilą śmierci rodziców wszystkie dzieci mogły swobodnie dysponować odziedziczonym majątkiem? Mam na myśli sprzedaż nieruchomości lub gruntów. Chodzi o to, aby nie musiały czekać ze sprzedażą aż do osiągnięcia pełnoletniości przez najmłodsze z rodzeństwa? Jaki rodzaj dokumentów rodzice powinni sporządzić teraz, aby po ich śmierci dzieci mogły bez problemu swobodnie dysponować majątkiem? Czy można poprzez testament z ustanowieniem opiekuna prawnego dla niepełnoletniego w przypadku śmierci rodziców? Proszę też uwzględnić sytuację, gdy umiera tylko jedno z rodziców.
Jest Pani w błędzie w zakresie braku możliwości rozporządzania majątkiem przez małoletniego. Majątkiem w imieniu małoletniego może dysponować opiekun prawny – za zgodą sądu – wszelkie czynności więc w jego imieniu mogą być wykonywane, jednak każdorazowo wymagana jest zgoda sądu rejonowego wydział rodzinny.
Rozumiem jednak, jaki jest problem i o co chodzi w pytaniu, dlatego proponuję, aby każdy z rodziców sporządził testament, w którym powołuje do spadków małżonka, a także dorosłe dzieci, wskazując, iż małoletni otrzyma legat w postaci np. konkretnego przysporzenia majątkowego. Zatem proponuję skorzystać z instytucji zapisu windykacyjnego. Zgodnie z treścią art. 9811 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
§ 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.”
Zapis windykacyjny to postanowienia testamentu, na podstawie którego konkretnie wskazana osoba, która nie musi, ale może być spadkobiercą, nabywa z chwilą otwarcia spadku z mocy prawa konkretny przedmiot należący do spadkodawcy. Dlatego też rodzice będą mogli wskazać konkretny zapis na rzecz najmłodszego dziecka. Zapis windykacyjny dotyczy zawsze jednego, konkretnego przedmiotu (rzeczy lub prawa).
Posłużenie się zapisem windykacyjnym pozwala na realizację często spotykanych w praktyce oczekiwań spadkodawców, którzy dążą do tego, aby na wypadek śmierci nie tylko rozdysponować całym swoim majątkiem, ale również zostawić konkretne rzeczy i prawa dokładnie określonym przez siebie osobom. Przed wprowadzeniem do prawa polskiego zapisu windykacyjnego było to w zasadzie niemożliwe. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być każda rzecz oznaczona co do tożsamości, a więc także nieruchomość.
Skutkiem legatu windykacyjnego będzie przejście prawa własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości będącej przedmiotem konkretnego zapisu windykacyjnego na legatariusza z chwilą śmierci testatora.
W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest sporządzenie przez każdego z rodziców testamentu notarialnego, w którym każdy z rodziców ustanowi spadkobierców testamentowych w postaci małżonka i dorosłych dzieci, a małoletnie dziecko otrzyma zapis windykacyjny w postaci np. samochodu, jakiejś nieruchomości lub innej ruchomości – tak aby małoletni coś otrzymał, ale jednocześnie nie był w kręgu spadkobierców testamentowych.
Po osiągnięciu pełnoletności dziecko będzie mogło oczywiście dowolnie rozporządzać swoim majątkiem – tak jak przed ukończeniem 18 roku życia, jednak wtedy wymagana będzie zgoda sądu. Rodzice mogą oczywiście w testamencie notarialnym nie ustanowić legatu i pominąć małoletniego w dziedziczeniu testamentowym – wtedy małoletni nie otrzyma nic, a Państwo zobowiążecie się, że np. po uzyskaniu pełnoletności dziecka przekażecie mu jakieś aktywa – to wszystko zależy od Państwa woli.
Jednak najbardziej zasadne jest sporządzenie testamentu notarialnego, powołującego małżonka i dorosłe dzieci do dziedziczenia z możliwością ustanowienia zapisu windykacyjnego, a więc konkretnego aktywa na rzecz małoletniego. Jeżeli umrze tylko jedno z rodziców, drugi rodzic dziedziczy z dziećmi, posiadając udział nie mniejszy niż 1/4. Chyba że został ustanowiony zostanie testament – wtedy będzie dziedziczył zgodnie z udziałami wskazanymi w testamencie.
Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Indywidualne porady prawne przez internet
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika