Podważenie testamentu osoby chorej na Parkinsona

Ważność testamentu sporządzonego własnoręcznie

Po szczegółowej analizie przedstawionego stanu faktycznego sprawy należy wskazać, iż wytycznych odnośnie postępowania w zakresie badania ważności testamentu sporządzonego własnoręcznie przez spadkodawcę trzeba szukać przede wszystkim w przepisach Kodeksu cywilnego (K.c.).

Jak stanowi art. 949 K.c.:

„Art. 949. § 1. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

§ 2. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów”.

Jeżeli chodzi o samą zdolność testowania, to należy sięgnąć do przepisu art. 944 § 1 K.c., który podaje: „Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych”.

Testament osoby chorej psychicznie 

W powyższym zakresie niejednokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, który w jednym ze swoich postanowień uznał, że samo stwierdzenie u spadkodawcy choroby psychicznej nie powoduje samo przez się nieważności testamentu, nie przesądza też o braku swobody testowania, jeżeli osoba taka nie została ubezwłasnowolniona – w takim przypadku niezbędne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia zdolności testowania spadkodawcy w chwili sporządzenia przez niego testamentu (postanowienie SN z dnia 30 kwietnia 1976 r., III CRN 25/76, OSP 1977, z. 4, poz. 78).

Ponadto, jak podnosi się w literaturze przedmiotu (tak m.in. Kodeks cywilny. Komentarz, red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski, tom II, C.H. Beck 2011), nie powoduje niezdolności testowania choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub wynikłe z innych powodów zakłócenie funkcji psychicznych testatora. Okoliczności te mogą być natomiast przyczyną wady oświadczenia woli.

Mając zatem powyższe na uwadze, należy stwierdzić, iż o ile formalnie możliwe jest stwierdzenie przez biegłego, że testator nie był zdolny do sporządzenia w sposób świadomy testamentu (nawet w oparciu jedynie o posiadaną dokumentację medyczną), o tyle stwierdzenie takie musi być wyjątkowo szczegółowo uzasadnione oraz silnie poparte konkretnymi okolicznościami i dowodami, przy czym nawet choroba psychiczna, a tym bardziej choroba Parkinsona, nie powoduje sama z siebie tego, że testator nie posiadał zdolności do sporządzenia testamentu.

W tym miejscu należy wskazać dodatkowo, że zdolność do testowania może zostać podważona jedynie w sytuacji, gdy testator nie miał pełnej zdolności do czynności prawnych lub jak wskazuje się w doktrynie, zachodziły przesłanki do ograniczenia mu lub pozbawienia go w ogóle takiej zdolności poprzez ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite.

Jak stanowi art. 13 § 1 K.c., „osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem”.

Z kolei art. 16 § 1 K.c. podaje: „Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw”.

Jeżeli względem Pani ojca żadna z powyższych okoliczności, mogących prowadzić do ubezwłasnowolnienia, nie zachodziła w chwili sporządzania przez niego testamentu, to również i biegły nie będzie w stanie wydać opinii mogącej podważyć zdolność Pani ojca do ważnego testowania.

Zobacz również: Schizofrenia a dziedziczenie

Opinia biegłego w sprawie poczytalności testatora

Na marginesie warto wskazać, iż gdyby wydana przez biegłego opinia okazała się jednak dla Pani niekorzystna, powinna Pani zaskarżyć opinię we wskazanym przez sąd terminie, wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego lub żądając wydania przez tego biegłego opinii uzupełniającej i udzielenia odpowiedzi na Pani pytania z tą opinią związane.

Odnośnie zaś kwestii podatkowych związanych z dziedziczeniem przedmiotowego mieszkania – odpowiedzi na zadane przez Panią pytanie należy szukać w przepisach ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 45, poz. 207 z późn. zm.), gdzie w art. 4a ust. 1 pkt 1) stwierdza się, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Mimo że Pani w przedmiotowym mieszkaniu nie zamieszkiwała (okoliczność taka może stanowić podstawę do zwolnienia z podatku spadkobiercę, który nie jest członkiem rodziny spadkodawcy), nie będzie Pani musiała uiszczać podatku od tego spadku, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku zgłosi Pani ten fakt we właściwym urzędzie skarbowym, do czego będzie Pani potrzebowała złożyć wypełniony formularz SD-Z2 (dostępny również w Internecie).

Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.