Dziedziczenie po bezdzietnej wdowie

Dziedziczenie po bezdzietnej ciotce

Dziedziczy żyjące rodzeństwo i dzieci rodzeństwa nieżyjącego

Po śmierci Pana cioci będzie dziedziczyło jej rodzeństwo (zstępni rodzeństwa, skoro brat i siostra spadkodawczyni nie dożyli otwarcia spadku). Czyli jeśli ciocia miała troje rodzeństwa, to każdy z nich dziedziczy po 1/3 udziału. Udział, który przypadłby rodzeństwu zmarłemu przed ciocią, dziedziczą dzieci rodzeństwa (zstępni).

W pierwszej kolejności należy przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej cioci, o ile nie zostało dotychczas przeprowadzone. Sąd stwierdzi, kto i na jakiej podstawie dziedziczy po śmierci zmarłej.

Można tego dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia).

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku

Postępowanie przed sądem

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (czyli Pana cioci), wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• testament w oryginale + tyle kopii, ilu jest uczestników postępowania;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą (np. pozostałe dzieci, małżonkę zmarłego, jeśli tacy żyją).

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdzi, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Spadkobiercy mogą także ustanowić pełnomocnika, który będzie ich reprezentował przed sądem.

Art. 86 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) wskazuje, iż strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

W myśl art. 87 § 1 K.p.c. pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Postępowanie przed notariuszem

Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym).

Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Muszą jednak spełnić następujące warunki:

• do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi;
• nie może być żadnych sporów między nimi w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej);
• spadek musi być otwarty po 1 lipca 1984 roku (otwarcie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy).

Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane przeprowadzenie sprawy spadkowej.

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).

W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy.

Notariusz w obecności spadkobierców testamentowych oraz ustawowych, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie – jak podzielić poszczególne składniki spadku – to rozstrzyga inny akt, dotyczący działu spadku.

Gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Notariusz na podstawie protokołu dziedziczenia sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Nabierze jednak mocy prawnej dopiero, gdy zostanie zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł za protokół dziedziczenia, 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sama bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Do tej sumy należy dodać jeszcze 23% podatku VAT.

Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.

Po uzyskaniu sądowego potwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia powinien Pan (jak również każdy z pozostałych spadkobierców) zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego. Radzę w tej sprawie zasięgnąć porady z prawa podatkowego u doradcy podatkowego.

Postępowanie o dział spadku

Po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku warto aby zostało przeprowadzone kolejne postępowanie, tym razem o dział spadku. W trakcie tego postępowania spadkobiercy będą mogli spadek po cioci między siebie podzielić.

Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Zgodnie z art. 1037 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.

Dział spadku można przeprowadzić u notariusza (pod warunkiem, że będzie zgoda między spadkobiercami co do działu spadku) lub w sądzie.

Koszty notarialne działu spadku

Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi. Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi od:

• wartość majątku do 3000 zł – maksymalna opłata 100 zł,
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000zł,
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł,
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowiźnie więcej niż 7500 zł.

Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do kwot tych notariusz doliczy 23% podatku VAT.

Notarialny dział spadku jest szybszy i nie tak sformalizowany jak sądowy. Jeżeli zatem wszyscy spadkobiercy zgodzą się na polubowny podział spadku, to można będzie przeprowadzić całe postępowanie przed notariuszem.

Sądowy dział spadku

Co się tyczy trybu sądowego działu spadku:

We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia
• spis inwentarza,
• jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.

W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.

W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku podlegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.

W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

W jaki sposób sąd podzieli spadek?

Sposób dokonania działu spadku:

Ze względu na sposób dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:

1. podział fizyczny spadku – podział w naturze,
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy z obowiązkiem (lub bez) spłaty pozostałych,
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobierców.

Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.

Zatem sprawę do sądu można wnieść zarówno wtedy, gdy pozostali spadkobiercy nie zgodzą się na zaproponowany przez Pana sposób podziału spadku (wówczas sąd sam zdecyduje, jak nieruchomość podzielić i komu ona przypadnie ze spłatą lub też bez spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców), jak również gdy się zgodzą z Panem (wówczas trzeba złożyć wspólny wniosek zawierający projekt podziału spadku – co, ile i komu ma przypaść).

Jak zatem widać, postępowanie przed notariuszem jest prostsze, szybsze, ale za to droższe. Z kolei plusem postępowania przed sądem jest to, że jest tańsze. Oczywiście wybór gdzie i jak podzielić spadek po zmarłej cioci będzie zależał od tego, czy będzie zgoda między spadkobiercami co do podziału spadku i czy będą oni zainteresowani współpracą między sobą co do załatwienia tej sprawy.

Masz podobny problem prawny i potrzebujesz porady prawnej, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼