Rozwiązania prawne w obliczu dwóch spadków, dziedziczenie po cioci i wujku

Następstwo prawne – dwa spadki

Kluczowe znaczenie w opisanej sytuacji ma następstwo prawne, i to oficjalnie stwierdzone. Aby mogło być prowadzone ponownie – czyli po wznowieniu – zawieszone postępowanie sądowe w sprawie z wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po Pani wujku, wcześniej powinno dojść do oficjalnego stwierdzenia dziedziczenia po Pani cioci. Dalej to doprecyzuję, jednakże już teraz widać, że kolejność czynności powinna być odmienna od zarysowanej przez Panią. Bardzo ważne w postępowaniu cywilnym już wszczętym jest to, by brały w nim udział właściwe osoby – w zakresie następstwa po Pani cioci (zapewne wnioskodawczyni), chodzi o to, by w postępowaniu status uczestnika mieli jej następcy prawni (niezależnie od ich liczby oraz danych identyfikujących).

Pani zasadnie napisała o dwóch spadkach, ponieważ po każdym człowieku (jako spadkodawcy) pozostaje odrębny spadek – także w przypadku pozostawienia owdowiałego małżonka przez spadkodawcę; ustawowe określenie spadu zawarto w art. 922 Kodeksu cywilnego (K.c.). W przypadku każdego z tychże dwóch spadków chodzi – z uwagi na opis sytuacji – o dziedziczenie testamentowe; albo wyłącznie testamentowe, albo częściowo testamentowe i częściowo ustawowe – zależnie od treści testamentu. Regułę pierwszeństwa dziedziczenia testamentowego (art. 941 K.c.) przed dziedziczeniem ustawowym (art. 931 i następne K.c.) ustanowiono w art. 926 K.c..

Dziedziczenie na podstawie testamentów

Proponuję treść każdego z tychże testamentów zestawić ze swą wiedzą o składnikach majątków (być może także majątków osobistych, poza prawdopodobną wspólnością majątkową małżeńską (w czasie małżeństwa spadkodawców). To powinno ułatwić ocenę, czy ktoś poza Panią dziedziczy coś (w sensie ekonomicznym) po spadkodawcach.

Jeżeli testament zawiera rozrządzenie całym majątkiem na wypadek śmierci, to ma miejsce wyłącznie dziedziczenie testamentowe. W takim razie wykluczone byłoby (z uwagi na ww. art. 926 K.c.) dziedziczenie ustawowe – uczestnictwo w odnośnym postępowaniu sądowym potencjalnych spadkobierców ustawowych można by więc traktować jako czynnik proceduralny, a nie „zapowiedź” dziedziczenia częściowo ustawowego i częściowo testamentowego. Analogicznie rzecz przedstawiać może się w przypadku dziedziczenia po Pani cioci – można więc spodziewać się statusu uczestników w postępowaniu (dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po spadkodawczyni) także przez określone osoby z grona jej potencjalnych spadkobierców ustawowych.

Zawieszenie postępowania z powodu śmierci strony postępowania

Spadek to ogół uprawnień i obowiązków majątkowych, jakie pozostają po człowieku (traktowanym jako spadkodawca) – według stanu na czas otwarcia spadku; do otwarcia spadku dochodzi z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 K.c.) – w opisanej przez Panią sprawie chodzi o dwoje spadkodawców, którzy zmarli w różnym czasie.

Według artykułu 174 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – śmierć strony postępowania cywilnego jest jedną z przesłanek zawieszenia postępowania cywilnego (i to przesłanką wskazaną „na pierwszym miejscu”) – nazwa „strona” dotyczy również uczestników postępowań nieprocesowych (np. z zakresu „prawa spadkowego”); użycie przez ustawodawcę zwrotu sąd zawiesza trzeba rozumieć jako obowiązek zawieszenia postępowania przez sąd. Opis sytuacji nie zawiera informacji o tym, czy sąd prowadzący „sprawę spadkową” po Pani wujku powiadomiono o śmierci wnioskodawczyni, jeśli nie, to należy sąd powiadomić o tej bardzo ważnej okoliczności niezwłocznie.

Sprawy spadkowe po obydwojgu małżonkach w jednym postępowaniu

Gdy już zostanie oficjalnie stwierdzone dziedziczenie po Pani cioci (czyli wnioskodawczyni owego postępowania), to przyjdzie czas na podjęcie wcześniej zawieszonego postępowania (zapewne na wniosek kogoś z grona uczestników). Alternatywny sposób może polegać na tym, że ktoś (np. Pani) zawnioskuje do „sądu spadku” o stwierdzenie nabycia spadku po Pani cioci wraz z wnioskiem szczegółowym o to, by nowe postępowanie prowadzić wraz ze sprawą wcześniej wszczętą. Praktykuje się w jednym postępowaniu prowadzenie „spraw spadkowych” po obydwojgu małżonków – w tym spraw o stwierdzenie nabycia spadku; z reguły dzieje się tak na wniosek. Proszę jednak pamiętać o jednej potencjalnej przeszkodzie – chodzi o system losowego przydzielania spraw sędziom; ten aspekt może skutkować oddzielnym prowadzeniem spraw.

Wolno zakładać to, że grono potencjalnych spadkobierców ustawowych Pani cioci jest odmienne od grona potencjalnych spadkobierców ustawowych Pani wujka. W takim przypadku – bardzo prawdopodobnym z uwagi na przepisy o dziedziczeniu ustawowym (art. 931 i następne K.c.) oraz realia (pochodzenie małżonków na ogół z różnych rodzin) – wspólne prowadzenie „spraw spadkowych” po obydwojgu spadkobiercach wiązałoby się ze zwiększeniem liczby uczestników postępowania; faktycznie postępowania wspólnego, choć poszczególne spadki zapewne nie dotyczyłyby wprost „drugiej grupy uczestników”, a mimo to istotne dla poszczególnych spadków oraz rodzin zagadnienia (w tym dane osobowe) trafiałyby lub mogłyby trafić do wiadomości osób spoza grona potencjalnych spadkobierców ustawowych poszczególnych spadkodawców.

Jeżeli obie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku będą prowadzone w jednym postępowaniu, to jednak proszę pamiętać o potrzebie załatwiania istotnych zagadnień we właściwej kolejności. W praktyce więc sąd powinien wpierw dążyć do ustalenia, kto dziedziczy po Pańskiej cioci – do tego czasu zagadnienia związane z dziedziczeniem po Pani wujku zapewne byłyby traktowane tak, jakby doszło do zawieszenia postępowania wcześniej prowadzonego (czyli sąd powinien zajmować się zagadnieniami wymagającymi niezwłocznych decyzji, np. zabezpieczeniem spadku, gdyby zabezpieczenie spadku okazało się niezbędne).

Oficjalne stwierdzenie dziedziczenia

Samo sporządzenie lub „zostawienie” testamentu ma duże znaczenie merytoryczne – zwłaszcza może zdecydować o tym, jakie dziedziczenie (testamentowe lub ustawowe) ma miejsce po danym spadkodawcy. Jednakże w obrocie prawnym – w tym przy załatwianiu spraw sądowych – bardzo duże znaczenie ma oficjalne stwierdzenie dziedziczenia. Odpowiedni dokument (wypis aktu poświadczenia dziedziczenia lub odpis prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku) należy okazać np. przy załatwianiu spraw, które załatwiał za swego życia spadkodawca. Strona umowy (której stroną był spadkodawca) lub organ państwowy (w tym sąd) nawet powinni żądać odpowiedniego dokumentu – strona umowy często we własnym interesie (by np. uniknąć różnych problemów), zaś sąd w trosce o ważność postępowania (nieważność postępowania może być np. skutkiem braku możliwości uczestnictwa w sprawie przez właściwą osobę). Być może udałoby się doprowadzić do oficjalnego stwierdzenia dziedziczenia po Pani cioci na tyle sprawnie, że okres wcześniej wszczętego postępowania okazałby się niezbyt długi. Proponuję zapytać – najlepiej notariusza – kto powinien stawić się w kancelarii notarialnej, w przypadku zdecydowania się na sporządzenie przez notariusza prawnie przewidzianych dokumentów (w tym aktu poświadczenia dziedziczenia). Nowelizacja przepisów z tego zakresu postawiła przed notariuszami nowe wymogi – w tym dotyczące stawiennictwa określonych osób.

Chodzi o dwa spadki, więc proponuję skonsultować w urzędzie skarbowym czas wywiązywania się z obowiązków podatkowych (w tym ewentualnego korygowania zgłoszeń).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.