• Data: 2024-11-07 • Autor: Adam Dąbrowski
Przed ślubem mąż był właścicielem domu jednorodzinnego. Ja byłam właścicielką mieszkania oraz działki letniskowej z domkiem. Przed ślubem notarialnie zrzekliśmy się oboje dziedziczenia po sobie. Mąż ma dwóch synów z pierwszego małżeństwa, ja jedną córkę. Po ślubie sprzedałam swoje mieszkanie i kupiłam na spółkę z córką duży dom na wsi. Następnie darowałam swoją część domu córce, na co mąż wyraził zgodę. Następnie sprzedałam działkę letniskową, a pieniądze włożyłam na swoje konto. Mąż także sprzedał swój dom: 1/3 uzyskanej ze sprzedaży kwoty darował synom, 1/3 kwoty włożyliśmy na moje konto, a pozostałą 1/3 na konto męża. Obecnie mąż ma rachunek oszczędnościowy, do którego ja mam pełnomocnictwo, i ja mam rachunek oszczędnościowy, do którego on ma pełnomocnictwo. Oboje mamy także wspólne rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe. W przypadku śmierci męża co dziedziczą jego synowie?
Napisała Pani, że, cytuję: Przed ślubem notarialnie zrzekliśmy się oboje dziedziczenia po sobie”. Zacznijmy więc od tego, że zgodnie z art. 1047 Kodeksu cywilnego (K.c.) – z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna. Przepis ten normuje zasadę, zgodnie z którą nie można zawierać umów o spadek po osobach żyjących. Tylko w przypadkach wskazanych w Kodeksie cywilnym możliwym jest zawarcie umowy o spadek po osobach żyjących.
Jednym z wyjątków od zasady niedopuszczalności zawierania umów o spadek po osobach żyjących jest przepis art. 1048 K.c., zgodnie z którym spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Jak wynika z powyższego przepisu umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być zawarta pomiędzy potencjalnym spadkobiercą ustawowym oraz przyszłym spadkodawcą. Podmiotami tej umowy mogą więc być wyłącznie osoby wchodzące w krąg spadkobierców ustawowych zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, a więc małżonek przyszłego spadkodawcy, jego zstępni, rodzice, zstępni rodziców, dziadkowie, zstępni dziadków, pasierbi.
Z przepisu art. 1048 K.c. wynika wyraźnie, iż stronami umowy o zrzeczenie się dziedziczenia zawieranej z przyszłym spadkodawcą mogą być wyłącznie osoby wchodzące w krąg spadkobierców ustawowych spadkodawcy.
Jeśli zawarła Pani umowę o zrzeczenie się dziedziczenia z przyszłym mężem i odwrotnie, przed zawarciem związku małżeńskiego, to taka umowa jest nieważna – podmiotem takiej umowy nie będzie spadkobierca ustawowy (małżonek), lecz osoba formalnie obca.
Należy wskazać, że gdyby umowa o zrzeczenie się dziedziczenia pomiędzy przyszłymi małżonkami została zawarta (co teoretycznie jest możliwe, chociaż notariusz powinien w takim wypadku nie dopuścić do zawarcia umowy), to zawarcie małżeństwa przez osoby będące stroną umowy o zrzeczenie się dziedziczenia nie spowoduje, że umowa zawarta przed zawarciem małżeństwa stanie się ważna (nie może być konwalidowana). Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia zawarta z potencjalnym spadkobiercą (przyszłym małżonkiem) z mocy prawa będzie nieważna od chwili jej zawarcia.
Dopiero po zawarciu małżeństwa powstała możliwość skutecznego zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia po małżonku. Z chwilą zawarcia małżeństwa małżonek nabędzie przymiot spadkobiercy ustawowego swojego małżonka.
Zgodnie z art. 1049 § 1 K.c. zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
Natomiast § 2 art. 1049 K.c. wskazuje, że zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Jeżeli zatem pomiędzy małżonkami zostanie zawarta umowa o zrzeczenie się dziedziczenia, to małżonek zrzekający się dziedziczenia, jak również jego zstępni zostaną wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli oni otwarcia spadku (chyba że strony umowy wskażą, iż ma być inaczej).
Stosownie do Kodeksu cywilnego:
Art. 922. § 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. § 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. § 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
Dziedziczenie może być ustawowe lub testamentowe. Przy testamencie – wszystko zależy od jego treści. Synowie męża odziedziczą tyle, ile zapisze im spadkodawca. Zapisy mogą obejmować konkretne prawa i środki, rzeczy albo ustalać zakres dziedziczenia przez wskazanie np.: każdy po połowie. O ile zapisy na rzecz dzieci byłyby mniejsze niż ich udział w spadku, gdyby nie było testamentu, mogą ubiegać się o zachowek od innych spadkobierców testamentowych.
Przy dziedziczeniu ustawowym (nie ma testamentu, umowa zawarta przed zawarciem małżeństwa jest nieważna) spadkobiercy to: Pani oraz dwoje dzieci męża. Udziały spadkowe wyniosłyby po 1/3.
Generalnie w skład spadku wchodzi wszystko, co miał spadkodawca według stanu na dzień śmierci. Tutaj byłoby to na pewno:
Środki na wspólnym koncie bankowym są uznawane co do zasady za środki wspólne i należące do majątku małżeńskiego. US uznaje je jako należące do spadku po zmarłym współwłaścicielu rachunku do spadku w połowie.
W przypadku rachunku wspólnego z inną osoba, co do zasady, uznaje się, że środki na nim zgromadzone należą po połowie do każdego ze współwłaścicieli.
W tym przypadku rozstrzygnięcie kwestii, czy środki zgromadzone na wspólnym rachunku bankowym stanowią spadek po mężu, wymagałoby ustalenia, czyją były własnością za życia męża. W przypadku wspólnego rachunku bankowego należałoby głownie zweryfikować, kto był osobą wpłacającą (zasilającą konto). W uproszczeniu założyłbym, że środki wpłacane przez męża należały do niego, a te wpłacane przez Panią do Pani.
Jak nie uda się tego ustalić, to w razie śmierci połowa środków na rachunku wspólnym wejdzie do spadku po mężu.
Stan środków na rachunku powinien być ustalony na dzień śmierci męża. Pieniądze te podlegają wtedy prawu spadkowemu i mogą zostać podzielone na osoby, którym należy się spadek po przedłożeniu bankowi potwierdzenia nabycia spadku i praw do niego (sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia).
Niekiedy bank żąda tylko aktu zgonu i rozwiązuje umowę na rachunek wspólny, a zawiera umowę na rachunek indywidualny, pozwalając drugiemu współwłaścicielowi na dysponowanie całymi środkami.
Umowa prowadzenia rachunku bankowego co do zasady ulega rozwiązaniu z dniem, w którym nastąpił zgon jego posiadacza. Zasada ta znajdzie swoje zastosowanie do wszystkich rachunków bankowych, niezależnie od ich rodzaju, prowadzonych na rzecz osób fizycznych, w tym małoletnich.
Od przedstawionej zasady istnieje wyjątek – na podstawie art. 59a ust. 1 ustawy – Prawo bankowe rozwiązaniu nie ulegnie umowa rachunku bankowego prowadzonego na rzecz większej liczby osób, np. małżonków. Jej rozwiązanie nie nastąpi nawet w sytuacji, gdy do zgonu wszystkich posiadaczy rachunku dojdzie jednocześnie. Niemniej jednak ustawodawca zezwolił, aby strony same określiły wypadki, w których dojdzie do rozwiązania umowy rachunku. Tym samym, w zależności od woli stron umowa rachunku bankowego może ulec rozwiązaniu w razie śmierci jednego, większej liczby lub dopiero wszystkich posiadaczy rachunku. To więc od woli stron będzie zależeć, czy w razie śmierci któregokolwiek ze współposiadaczy rachunku dojdzie do rozwiązania umowy.
W przypadku wpłaty środków na Pani rachunek odrębny – wpłacone środki są w Pani dyspozycji, ale formalnie nie stanowią jej własności. W uproszczeniu przyjąć należałoby, że środki wpłacane przez męża należały do niego i wchodzą w całości w skład spadku po nim.
Dodatkowo – do spadku nie wchodzą środki w razie istnienia zapisu bankowego o tym, że po śmierci środki mają przypaść konkretnej osobie. Jest to dyspozycja na wypadek śmierci.
To pisemne polecenie skierowane do banku, w którym zobowiązują go do wypłaty wkładów bankowych na rzecz konkretnie określonych osób. Prawa będące przedmiotem zapisu bankowego zostają wyłączone ze spadku po posiadaczu rachunku. Zapis tego typu jest jednostronną czynnością prawną dokonywaną przez posiadacza rachunku na wypadek jego śmierci. Oznacza to, że postanowienia zawarte w zapisie będą realizowane dopiero po śmierci posiadacza rachunku. Prawa majątkowe wskazane przez posiadacza rachunku przechodzą wraz z jego śmiercią na rzecz zapisobiercy, niezależnie od tego czy jest on powołany do dziedziczenia z mocy testamentu lub ustawy. Ustanowienie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie zmienia oczywiście w żaden sposób możliwości dysponowania środkami na rachunku przez jego posiadacza. Osoba, na rzecz której zostaje ustanowiony zapis bankowy, powinna również pamiętać o tym, że przyjęcie tego typu zapisu wiąże się z koniecznością zapłacenia podatku od spadków i darowizn.
Testament może wskazywać, co komu przypadnie, ale nie musi. Jeśli jest tylko zapis np.: procentowy (po 50%), to sami spadkobiercy muszą ustalić, jak podzielą spadek i co komu konkretnie przypadnie.
Przy spadkobraniu ustawowym – także konieczne jest dokonanie działu spadku. Dopiero wtedy zostanie ustalane, co komu przypadnie w całości lub we współwłasności. Do czasu działu spadku wszyscy będą mieli tylko udziały w poszczególnych składnikach majątku spadkowego.
Przesunięcia majątkowe między małżonkami, którzy posiadają dzieci z poprzednich małżeństw, wymagają starannego planowania, aby zabezpieczyć interesy obu stron. Zrzeknięcie się dziedziczenia przed ślubem, darowizny na rzecz dzieci, oraz zarządzanie wspólnymi rachunkami bankowymi są kluczowymi elementami takiego planu. Należy jednak pamiętać, że dzieci małżonka, nawet przy zrzeknięciu się wzajemnego dziedziczenia, mogą mieć prawo do zachowku, co może mieć wpływ na podział majątku po śmierci jednego z małżonków. Dobrze skonstruowana umowa majątkowa i testament pomogą uniknąć nieporozumień i zabezpieczą przyszłość wszystkich członków rodziny.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online oraz przygotowanie profesjonalnych pism prawnych, dostosowanych do Twoich indywidualnych potrzeb – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się z nami, aby otrzymać wsparcie w każdej kwestii prawnej! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
