• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Dziadek z babcią mieli wspólne gospodarstwo (dom z budynkami gospodarczymi, lasy). Po śmierci babci, która nie pozostawiła testamentu, zostało 5 spadkobierców: mąż, córka(moja mama) oraz 3 synów. Dziadek zmarł niedawno, pozostawił testament, w którym wszystko zapisał mi. Mama oraz jeden z wujków zrzekli się spadku na moja korzyść, z pozostałymi muszę się „dogadać”. Ile procent spadku im się należy? Czy mogę dogadać się z nimi, że np. otrzymują lasy na połowę, ja resztę? Jak to udokumentować? Jakich dokumentów będę potrzebować?
Z opisu wynika, że babcia i dziadek mieli wspólne gospodarstwo domowe (z udziałem 1/2 i 1/2). Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Tak więc po śmierci babci dziadek zachował swoją 1/2 i po babci odziedziczył 1/4 z jej 1/2, pozostałej 4 dzieci przypadł udział 3/4 do podziału na 4 dzieci.
W każdym razie dziadek posiadał 1/2 + 1/4, a więc 3/4 całości. I te 3/4 – zgodnie z opisem – przekazał w testamencie Panu.
Pozostała część rodzeństwa mamy i mama posiadają po 3/16 udziałów. Mama i wujek zrzekli się na Pana rzecz udziału w spadku. Pozostała 2 rodzeństwa z 6/16 udziału w nieruchomości.
Niestety zarówno darowizna udziału w spadku, jak i darowizna udziału w nieruchomości czy też odsprzedaż udziału przez pozostałych wymaga formy aktu notarialnego.
Spadkobierca, który przyjął spadek, może spadek ten zbyć w całości lub w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego. Rozumiem, ze od śmierci babci minął już okres 6 miesięcy. Więc spadkobiercy nabyli spadek na podstawie upływu czasu.
Zgodnie z art. 1052:
„§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej spadek następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do zbycia spadku, ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania.
§ 3. Umowa zobowiązująca do zbycia spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej spadek, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do zbycia spadku”.
Ustawa wprowadza wymaganie zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Jest to forma ad solemnitatem i jej niezachowanie powoduje bezwzględną nieważność dokonanej czynności. Warunek zachowania formy aktu notarialnego odnosi się do wszystkich umów, których przedmiotem jest spadek lub udział w nim, niezależnie od tego, czy jednym z przedmiotów spadkowych jest nieruchomość, czy też nie. Forma aktu notarialnego wymagana jest zarówno dla umowy o skutkach jedynie zobowiązujących, dla umowy zobowiązująco-rozporządzającej, jak i dla umowy o skutku rzeczowym.
Zobacz również: Postępowanie o dział spadku
Zbycie spadku, jak również udziału w nim, bez zachowania formy aktu notarialnego, jest nieważne (art. 1052 § 3). Natomiast oświadczenia spadkobiercy złożone w postępowaniu działowym, że przekazuje swój udział w spadku innemu spadkobiercy nie można uznać za zbycie spadku, lecz za wniosek uczestnika postępowania wyrażający jego wolę co do sposobu dokonania działu przez sąd (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 3 października 1980 r., sygn. akt III CRN 180/80, OSNCP 1981, nr 2–3, poz. 45; glosa A. Oleszki i M. Sychowicza, NP 1983, nr 7–8).
Umowa, z której wynika zobowiązanie do przeniesienia na nabywcę spadku lub udziału w nim, może być zawarta dopiero po przyjęciu spadku. Zakaz zawierania takiej umowy w okresie od otwarcia do przyjęcia spadku wynika z brzmienia art. 1051. Przepis ten obejmuje wszystkie umowy, niezależnie od tego, czy wywrą skutek zobowiązująco-rozporządzający, czy jedynie zobowiązujący. Zakaz zawierania umów zobowiązujących przed otwarciem spadku zawiera art. 1047.
Zbycie spadku lub udziału w nim może nastąpić odpłatnie lub pod tytułem darmym. Umowa przybierze postać umowy sprzedaży, zamiany lub darowizny.
Jakiekolwiek umowy dotyczące podziału spadku po dziadkach, w których zakres wchodzi nieruchomość – muszą być dokonane w formie aktu notarialnego. Aby formalnie na Pana przeszły. W innym wypadku taka umowa nie przyniesie pożądanych skutków.
U notariusza konieczne będzie:
Anna odziedziczyła po zmarłej mamie 1/4 udziałów w rodzinnym domu, pozostałe 3/4 przypadły jej dwóm braciom. Bracia chcieli zatrzymać dom na własność i zaproponowali Annie przeniesienie jej udziału w zamian za ekwiwalent pieniężny. Całą transakcję sfinalizowali u notariusza — Anna sprzedała swój udział, a bracia stali się jedynymi właścicielami nieruchomości.
Piotr otrzymał w testamencie po dziadku gospodarstwo rolne. Pozostałych troje spadkobierców odziedziczyło mniejsze udziały ustawowe. Po rozmowie cała czwórka zdecydowała, że Piotr przejmie gospodarstwo w całości, a pozostali spadkobiercy — w ramach rekompensaty — otrzymają przyległe działki leśne. Umowę podziału majątku sporządzili u notariusza.
Maria i jej siostra odziedziczyły po ojcu mieszkanie i działkę rekreacyjną. Siostra mieszkała na stałe za granicą i nie była zainteresowana korzystaniem z nieruchomości. Obie siostry ustaliły, że Maria przejmie mieszkanie, a siostra działkę. Notariusz sporządził umowę działu spadku z odpowiednim wyrównaniem wartości, co pozwoliło im uniknąć ewentualnych sporów w przyszłości.
Podział spadku po dziadkach, zwłaszcza gdy w grę wchodzą nieruchomości i testament, może wydawać się skomplikowany, ale opiera się na jasnych przepisach prawa spadkowego. Kluczowe jest prawidłowe ustalenie udziałów każdego ze spadkobierców oraz zawarcie odpowiednich umów w formie aktu notarialnego. Dzięki temu można w sposób zgodny z prawem i wolą stron podzielić majątek — czy to w całości, czy w naturze. Warto również pamiętać, że ugodowe porozumienie między spadkobiercami pozwala uniknąć długotrwałych i kosztownych sporów sądowych, a dobrze przygotowane dokumenty zapewniają bezpieczeństwo prawne na przyszłość.
Jeśli masz podobny problem lub potrzebujesz indywidualnej porady dotyczącej podziału spadku, testamentu czy formalności związanych z nieruchomościami — nasi prawnicy są do Twojej dyspozycji online. Możesz łatwo i bez wychodzenia z domu uzyskać fachową pomoc prawną, przeanalizować swoją sytuację i dowiedzieć się, jakie masz możliwości i jakie kroki warto podjąć. Skontaktuj się z nami — szybko i wygodnie otrzymasz odpowiedzi na swoje pytania.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika