• Autor: Iryna Kowalczuk
Zmarł mój ojciec, pozostawiając po sobie dom na wsi i kilka hektarów ziemi. Matka i my (2 siostry i dwóch braci) nie mieszkaliśmy z ojcem, ale rodzice nie mieli rozwodu. Dom stoi teraz pusty. Chcemy przeprowadzić postępowanie spadkowe po śmierci ojca, w związku z tym proszę mi przedstawić, jak dziedziczymy po ojcu. Mam plany wobec tej nieruchomości, dlatego chciałabym mieć pewność co do porządku dziedziczenia i udziałów, aby móc spłacić pozostałych spadkobierców. W miarę możliwości chciałabym też sprawnie przeprowadzić postępowanie spadkowe po ojcu, proszę o podpowiedź, co po kolei zrobić.
Na wstępnie wyjaśnijmy, że Pani, a także Pani rodzeństwo i mama dziedziczycie po śmierci ojca. Wynika to wprost z art. 931 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Wobec powyższego Pani mama dziedziczy 1/4 udziału w spadku po ojcu, a reszta spadku (3/4) zostanie podzielona między dzieci zmarłego w równych częściach.
W skład spadku po zmarłym wejdzie cały jego majątek osobisty (nabyty przed ślubem) + 1/2 udziału w majątku wspólnym małżeńskim.
W pierwszej kolejności, aby uregulować sprawy spadkowe należy przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym ojcu (czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku), jeśli takie nie zostało przeprowadzone.
Po stwierdzeniu nabycia spadku można będzie decydować o podziale spadku.
Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.
1. Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, w którym będą wymienieni wszyscy spadkobiercy (czyli Pani, rodzeństwo i mama) i ich udziały w spadku.
Zobacz również: Jak przepisać spadek po ojcu na matkę?
Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stawających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:
W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną.
2. Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku w sądzie wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy podać:
Do wniosku należy dołączyć:
Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy.
Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.
Po uzyskaniu sądowego potwierdzenia nabycia spadku każdy ze spadkobierców powinien zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego.
Zobacz również: Podział majątku po śmierci ojca
Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. zstępnych, małżonka, jeżeli: zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Jeżeli zatem spadkobierca złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2, w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, to nie będzie musiał płacić żadnego podatku. Takie zgłoszenie do urzędu skarbowego powinien złożyć każdy ze spadkobierców. Jeśli w terminie spadkobierca nie złoży takiego oświadczenia, to trzeba będzie się liczyć z zapłatą podatku.
Po wydaniu postanowienia o stwierdzenia nabycia spadku można będzie spadek podzielić.
Rzeczy nabyte w postępowaniu spadkowym stanowią współwłasność spadkobierców w częściach ułamkowych.
Przepisy Kodeksu cywilnego nie zakreślają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 K.c. w zw. z art. 1035 K.c., roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu.
Do momentu podziału spadku wszyscy spadkobiercy są właścicielami całego spadku i wszystkich rzeczy wchodzących w skład spadku.
Dział spadku przeprowadza się po to, aby przydzielić konkretne rzeczy (ruchomości i nieruchomości) konkretnym spadkobiercom. Po stwierdzeniu nabycia spadku stanie się Pani bowiem współwłaścicielką całej masy spadkowej po zmarłym. Żeby stać się właścicielem konkretnych przedmiotów, należy właśnie przeprowadzić dział spadku.
Dział spadku, tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku, można przeprowadzić w drodze postępowania sądowego lub przed notariuszem.
Co się tyczy samego działu spadku:
Umowny dział spadku może obejmować cały spadek lub jego część. W umowie powinno się wskazać wartość spadku oraz sposób dokonania działu spadku. Forma umowy jest dowolna, ale w analizowanym przypadku, skoro przedmiotem działu spadku jest nieruchomość, umowa powinna być zawarta przez notariusza.
Jeżeli między Państwem nie będzie sporu co do sposobu działu spadku, ewentualnych rozliczeń itp. najprostszym, najszybszym, ale z kolei droższym sposobem jest umowny dział spadku przeprowadzony w drodze umowy notarialnej, u notariusza. Chociaż notarialny podział spadku będzie kosztowniejszy niż sądowy, za to notariusz załatwi wszelkie formalności.
Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi.
Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.
Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi od wartości:
Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do powyższych kwot notariusz doliczy 23% podatku VAT.
Drugim ze sposobów dokonania działu spadku jest droga sądowa – takie postępowanie jest tańsze, ale też może dłużej trwać.
Wniosek o dział spadku ze zniesieniem współwłasności może złożyć każdy ze spadkobierców.
We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. Spis inwentarza nie jest konieczny, ponieważ wystarczy, że we wniosku o dział spadku zostanie zaznaczone co wchodzi w skład spadku i jaka jest wartość aktualna tych składników majątkowych (nie musi Pani korzystać z usług rzeczoznawcy, ponieważ wystarczy że Pani poda średnią wartość spadku na podstawie cen rynkowych) . Jeśli między spadkobiercami będzie spór co do wartości majątku spadkowego, to sąd powoła biegłego rzeczoznawcę.
W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.
W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.
We wniosku o dział spadku można zaproponować sposób dokonania podziału majątku, ale to sąd decyduje ostatecznie o tym sposobie.
Ze względu na sposób dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:
Przy zgodnym podziale w zasadzie sąd związany jest sposobem podziału podanym przez spadkobierców w zgodnym wniosku. Może on od tego odstąpić jedynie wówczas, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem, zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych. W braku zgodnego wniosku uczestników postępowania sąd powinien dokonać działu z uwzględnieniem składu dzielonego spadku oraz interesów poszczególnych współspadkobierców.
Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):
We wniosku o dział spadku może Pani zaproponować, aby dział spadku odbył się w ten sposób, że Pani stanie się właścicielką całego domu ze spłatą (lub też bez) pozostałych spadkobierców.
Oczywiście taki wariant możliwy jest wówczas, jeśli pozostali spadkobiercy wyrażą na to zgodę.
Reasumując, w Pani sprawie należy najpierw stwierdzić nabycie spadku po zmarłym ojcu, następnie spadkobiercy, czyli Pani, Pani rodzeństwo i mama musicie porozumieć się co do sposobu podziału spadku (droga sądowa lub notarialna).
Zobacz również: Wykreślenie zmarłego właściciela z księgi wieczystej
Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Indywidualne porady prawne przez internet
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24 pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim.
Zapytaj prawnika