Postępowanie spadkowe, w sądzie czy u notariusza?

Tato Anny zmarł przed 9 laty, nie zostawił testamentu. Zostawił wdowę i dwie córki. Panie jak dotąd nie przeprowadziłyśmy postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku, teraz zdecydowały się załatwić te formalności, ale nie bardzo widziały, od czego zacząć. Mama była zdecydowana przepisać dom wraz z działką po ojcu na córki, natomiast Anna wolałaby, aby dom rodzinny przypadł jej, ewentualnie jej córce. Jest skłonna spłacić siostrę. Pytanie dotyczyło więc przeprowadzenia postępowania spadkowego szybko i niedrogo. Pani Ania pytała, czy założenie sprawy u notariusza będzie tym szybszym i tańszym rozwiązaniem, czy może lepiej wnieść sprawę spadkową do sądu.

Przeprowadzenie sprawy spadkowej po ojcu

W pierwszej kolejności konieczne jest przeprowadzenie sprawy spadkowej po zmarłym ojcu, a następnie podział spadku, aby nieruchomość wraz z domem mogła przypaść konkretnym spadkobiercom.

Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać zarówno w sądzie, jak i u notariusza, co skutkuje uzyskaniem tzw. aktu poświadczenia dziedziczenia.

Postępowanie przed sądem o stwierdzenie nabycia spadku - jak napisać wniosek?

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• testament (o ile został sporządzony);
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdza, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 100 zł.

Spadkobiercy mają także możliwość ustanowienia pełnomocnika, który będzie ich reprezentował w sądzie.

Zobacz również: Postępowanie spadkowe krok po kroku

Postępowanie o nabycie spadku przed notariuszem

Drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym).

Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Muszą jednak spełnić następujące warunki:

• do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy (czyli Pani wraz z mamą i siostrą);
• nie może być żadnych sporów między Paniami w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej);

Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane przeprowadzenie sprawy spadkowej.

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).

Notariusz w obecności spadkobierców sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie – jak podzielić poszczególne składniki spadku – to rozstrzyga inny akt, dotyczący działu spadku).

Zobacz również: Umowa o dział spadku u notariusza

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia

Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia na podstawie protokołu dziedziczenia. Akt ten określa krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Jednak akt ten nabiera mocy prawnej dopiero po zarejestrowaniu go w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia, co jest obowiązkiem notariusza.

Koszt notarialnego poświadczenia dziedziczenia wynosi 150 zł, na tę kwotę składa się 100 zł za protokół dziedziczenia i 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Do tej sumy trzeba doliczyć 23% podatku VAT. Należy zaznaczyć, że opłata ta nie obejmuje kosztów związanych z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia.

Zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego

Po stwierdzeniu nabycia spadku konieczne jest zgłoszenie tego faktu do urzędu skarbowego. Zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego to obowiązek każdego spadkobiercy. Po śmierci spadkodawcy osoby, które dziedziczą majątkiem, muszą zgłosić to w odpowiednim urzędzie. Zgłoszenie ma na celu m.in. ustalenie ewentualnego zobowiązania do zapłaty podatku od spadku. Spadkobierca jest zobowiązany do złożenia deklaracji w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia spadku. Niezgłoszenie spadku w wymaganym terminie skutkuje utratą prawa do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn spadkobierców z pierwszej grupy podatkowej.

Kiedy należy dokonać działu spadku?

Po zakończeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, konieczne jest przeprowadzenie kolejnego postępowania dotyczącego działu spadku i zniesienia współwłasności. W tym postępowaniu można określić, kto otrzyma nieruchomość na własność i kto będzie musiał zapłacić innym spadkobiercom za ich udziały.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeśli spadek przypada kilku spadkobiercom, majątek spadkowy podlega współwłasności w częściach ułamkowych. Dopóki współwłasność nie zostanie zniesiona lub nie zostanie dokonany podział spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami majątku spadkowego (art. 1035 K.c.).

Dział spadku można dokonać na podstawie umowy między spadkobiercami lub na mocy orzeczenia sądu, na wniosek któregokolwiek z nich. W przypadku, gdy w spadku znajduje się nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1037 K.c.).

Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.

Zobacz również: Brak postępowania spadkowego

Jakie dokumenty będą potrzebne do przeprowadzenia działu spadku?

Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.

Zobacz również: Mam postanowienie sądu o nabyciu spadku co dalej

Ile kosztuje sprawa spadkowa u notariusza?

Często zadawanym pytaniem jest, ile kosztuje postępowanie spadkowe u notariusza, odpowiedź na to pytanie znajduje się poniżej.

Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi:

• wartość majątku do 3000 zł – maksymalna opłata 100 zł,
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000zł,
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł,
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowiźnie więcej niż 7500 zł.

Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do kwot tych notariusz doliczy 23% podatku VAT.

Notarialny dział spadku jest szybszy i nie tak sformalizowany jak sądowy, ale jest równocześnie droższy.

Brak porozumienia spadkobierców - sądowy dział spadku

W przypadku braku porozumienia między spadkobiercami co do podziału spadku można przeprowadzić postępowanie tylko przed sądem. W takiej sytuacji wniosek o dział spadku powinien zawierać:

• Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia.
• Spis inwentarza.
• Informacje o testamentach, ich miejscach sporządzenia i przechowywania.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, trzeba podać majątek, który ma być przedmiotem podziału.

W przypadku, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy dostarczyć dowody potwierdzające, że nieruchomość była własnością spadkodawcy, włączając aktualny odpis z księgi wieczystej.

W jaki sposób sąd może podzielić spadek między spadkobierców?

Sąd ma kilka sposobów podziału spadku:

1. podział fizyczny spadku – podział w naturze, czyli np. jest działka i czterech spadkobierców, to dzielimy ją na 4 równe części;
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem (lub bez – wszystko zależy, jak się spadkobiercy umówią) spłaty pozostałych;
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobiercami.

Koszty podziału spadku w sądzie

Wniosek o dział spadku wiąże się z opłatą, która wynosi 500 zł, lub 300 zł w przypadku, gdy wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku. W przypadku, gdy wniosek zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, lub 600 zł w przypadku wniosku z projektem podziału. Ponadto sądowy dział spadku może być przeprowadzany, zarówno gdy pozostali spadkobiercy nie zgadzają się na proponowany podział, jak i w przypadku zgody wszystkich spadkobierców.

Jeśli w przypadku pani Ani pozostałe spadkobierczynie nie zgodzą się na zaproponowany przez nią sposób podziału spadku, wówczas sąd sam zdecyduje, jak spadek podzieli i komu on przypadnie ze spłatą lub też bez spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.