Podział spadku po ojcu między dzieci i macochę

Spadek dzielony pomiędzy dzieci i macochę

Zgodnie z polskim systemem prawa dziedziczyć możemy albo na podstawie testamentu, albo na podstawie zasad przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Regulacje prawne dotyczące spadków zawiera księga IV Kodeksu cywilnego pt. „Spadki”. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą bowiem z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, stosownie do przepisów księgi IV.

W pierwszej kolejności do spadku są powołani małżonek i dzieci spadkodawcy.

Jeżeli Pani ojciec nie pozostawił testamentu, to po jego śmierci cały majątek dziedziczą żona i dzieci w częściach równych – czyli każdy po 1/3.

Zasadniczo, do majątku wspólnego – zgodnie z wolą ustawodawcy – należą przedmioty majątkowe nabyte przez obojga małżonków lub jednego z nich w czasie trwania wspólności ustawowej, chyba że dany przedmiot z mocy ustawy należy do majątku osobistego małżonka (art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – K.r.io.).

Zapewne Pani wie, że przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (np. mieszkanie kupione przed ślubem) należą do majątku osobistego każdego małżonka, ale jeżeli mieszkanie zostało nabyte w okresie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny, należy ono wspólnie do obojga małżonków i podlega podziałowi, jako majątek wspólny, bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe (wspólność małżeńska, czy intercyza).

Napisała Pani w pytaniu, cytuję: „W trakcie trwania drugiego małżeństwa mojego ojca doszło do wykupienia mieszkania na własność”.

Jak wynika z powyższych przepisów i informacji podanej w pytaniu Pani ojciec razem ze swoją drugą żoną wykupił w czasie trwania małżeństwa mieszkanie, a więc weszło ono do ich majątku wspólnego małżeńskiego.

Zatem po śmierci Pani ojca 1/2 mieszkania weszła w skład spadku po zmarłym, a druga połowa pozostała własnością żony zmarłego. Tak więc na dzień dzisiejszy współwłaścicielami mieszkania są żona zmarłego i dzieci zmarłego, jako jego spadkobiercy.

Co się tyczy Pani pytania, cytuję: „Macocha, kiedy ojciec poważnie zachorował, wyjechała za granicę i zostawiła tatę samego. Nie dokładała się do kosztów opieki i leczenia. Czy w związku z powyższym możemy wyłączyć macochę z podziału części po tacie?”.

Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują szereg sytuacji, gdy potencjalny spadkobierca, pomimo że żyje w chwili śmierci spadkodawcy, a więc teoretycznie mógłby dziedziczyć, na zasadach pewnej fikcji prawnej traktowany jest „jakby nie dożył otwarcia spadku”.

Zobacz również: Zachowek po ojcu gdy matka żyje

Uznanie spadkobiercy niegodnym dziedziczenia

Przykładem tego typu sytuacji jest skuteczne odrzucenie spadku przez spadkobiercę w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy oraz uznanie spadkobiercy niegodnym dziedziczenia.

Obrazowo można stwierdzić, że niegodnym dziedziczenia jest ten, kto wskutek własnych, wyraźnie określonych przez przepisy prawa działań lub zaniechań okazał się osobą niezasługującą na udział w spadku po danym spadkodawcy. Zgodnie z przepisem art. 928 K.c. spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

1. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Jak wynika z opisu sprawy, nie zachodzą przesłanki wskazane powyżej, aby można było uznać żonę zmarłego za niegodną dziedziczenia, a więc zakładam, że żona zmarłego będzie dziedziczyć na równi z Państwem.

Zobacz również: Czy pasierb ma prawo do zachowku po macosze?

Stwierdzenie nabycia spadku, czyli droga do oficjalnego stwierdzenia, że jest się spadkobiercą

W Pani sytuacji najpierw należy zostać uznanym za spadkobiercę – czyli uzyskać stwierdzenie nabycia spadku. A dopiero później można dzielić, przepisywać pozostawiony przez ojca majątek (w odrębnym postępowaniu o dział spadku połączony z działem majątku wspólnego małżeńskiego).

Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia).

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, po 21 dniach od wydania postanowienia spadkobierca powinien złożyć stosowne deklaracje podatkowe w urzędzie skarbowym. Żeby zostać zwolnionym z podatku od spadków i darowizn spadkobierca musi w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzenia nabycia spadku zgłosić nabycie spadku do US.

Zobacz również: Umowny dział spadku

Notarialne poświadczenie dziedziczenia zamiast sprawy w sądzie

Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym). Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych.

Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane postępowanie.

Spadkobiercy muszą spełnić następujące warunki:

• do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi,
• nie może być żadnych sporów między nimi w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej),
• spadek musi być otwarty (otwarcie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy).

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza

W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy. Notariusz w obecności spadkobierców testamentowych oraz ustawowych, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie co kto ma dostać ze spadku – to rozstrzyga inny akt – dotyczący działu spadku.

Gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Notariusz sporządzi na podstawie protokołu dziedziczenia akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Nabierze on mocy prawnej dopiero, gdy zostanie on zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.

Spadkobiercy muszą też udać się do urzędu skarbowego w celu rozliczenia się z podatku spadkowego lub skorzystać z przysługującego zwolnienia.

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł protokół dziedziczenia, 50 zł sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sama bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Należy do tego dodać jeszcze 23% podatku VAT.

Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.

Dział spadku i zniesienie współwłasności

Następnie należy dokonać działu spadku i zniesienia współwłasności. Można to również dokonać w sądzie lub przed notariuszem. Przy czym przed notariuszem procedura będzie droższa.

Stosownie do przepisu art. 1037 § 1 K.c. dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Do podziału majątku wspólnego małżeńskiego również stosuje się przepisy dotyczące działu spadku.

Jeśli pomiędzy spadkobiercami będzie istnieć konflikt, to nie da się przeprowadzić zgodnego, umownego działu spadku połączonego z podziałem majątku wspólnego małżeńskiego. Dlatego pozostaje droga sądowa.

Po stwierdzeniu nabycia spadku może Pani wystąpić do sądu z wnioskiem o dział spadku i podział majątku wspólnego małżeńskiego. Z takim wnioskiem mogą też wystąpić pozostali spadkobiercy zmarłego ojca.

Podziału spadku pomiędzy współspadkobierców można dokonać w ten sposób, że poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom. Następuje to stosownie do wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych współspadkobierców, jeżeli majątku spadkowego nie da się podzielić w taki sposób, aby wartość przedmiotów przyznanych poszczególnym osobom odpowiadała wielkości ich udziałów.

Drugim sposobem podziału jest przyznanie pewnych przedmiotów spadkowych w całości jednemu lub kilku współspadkobiercom. Są oni z reguły obciążani obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych.

Trzecim sposobem jest tzw. podział cywilny. Przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana kwota ulega podziałowi pomiędzy współspadkobierców w stosunku do przysługujących im udziałów. Może być stosowana kombinacja tych sposobów podziału.

Tak więc w wyniku dokonania działu spadku, możliwy jest podział rzeczy lub prawa wchodzącego w skład majątku spadkowego poprzez przyznanie tej rzeczy lub prawa jednej osobie, przy jednoczesnym zobowiązaniu dokonania spłat na rzecz pozostałych współspadkobierców. Wówczas osoba otrzymująca w całości daną rzecz lub prawo nabywa jej część ponad dotychczas posiadany i przysługujący jej udział w rzeczy lub prawie. Konsekwencją tego jest zbycie tej części rzeczy lub prawa po stronie tego spadkobiercy, który w zamian przysługującej części rzeczy lub prawa otrzyma spłatę pieniężną.

Można także podzielić spadek bez spłat i dopłat.

Opłaty sądowej w sprawie o dział spadku

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):

• 500 zł – od wniosku o dział spadku,
• 300 zł – jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku,
• 1000 zł – od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 600 zł – od wniosku, jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności.

Z kolei wysokość opłaty notarialnej zależy od wartości majątku. Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Czyli, jak Pani widzi, tańszy, ale mogący trwać dłużej (z uwagi na terminy sądowe) jest podział spadku w sądzie.

Reasumując:

Najpierw musi zostać przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie, kto jest spadkobiercą – w sądzie lub przed notariuszem. Później można dzielić majątek w ten sposób że np. właścicielką całego spadu stanie się żona zmarłego, a na rzecz Państwa zostaną dokonane spłaty. Można tego dokonać w sądzie lub przed notariuszem (w drugim wypadku tylko wówczas, jeżeli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału).

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.