• Data: 2024-03-13 • Autor: Iryna Kowalczuk
Zmarła przed 3 laty żona zostawiła testament, w którym do swojego majątku powołała dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa. Ja zostałem pominięty w spadku, otrzymując tylko dożywotnią służebność w budynku. Małżeństwem byliśmy od ponad trzydziestu lat i razem budowaliśmy dom. Jaka rekompensata mi przysługuje i od kogo mam się jej domagać? Wspólnych dzieci nie mieliśmy.
Krąg osób uprawnionych do zachowku reguluje art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia”.
Zobacz również: Testament wzajemny małżonków
Z cytowanego powyżej przepisu wynikają następujące zasady:
Roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się w terminie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) albo od dnia otwarcia spadku (którym jest dzień śmierci spadkodawcy).
Jak z tego wynika, Panu jako małżonkowi zmarłej, który został pominięty w testamencie, należy się zachowek od pozostałych spadkobierców, czyli dzieci zmarłej żony. Na żądanie zapłaty zachowku ma Pan 5 lat od chwili otwarcia i ogłoszenia testamentu zmarłej.
Aby ustalić wysokość należnego Panu zachowku po śmierci żony, należy ustalić wartość aktywów spadku pozostawionego przez żonę – należy zsumować wartość przedmiotów spadkowych pozostawionych przez zmarłą oraz odjąć od tej kwoty pasywa spadku (długi spadkowe, czyli wszelkiego rodzaju kredyty, pożyczki i inne zobowiązania, które posiadała zmarła). Do tego należy doliczyć wartość poczynionych darowizn (jeżeli takie za swojego życia poczyniła).
Zgodnie z § 3 art. 922 K.c. – „do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej”. Czyli koszty pogrzebu, które poniesione w związku z pogrzebem żony, będą zaliczane w takiej wysokości, w jakiej przekroczyły kwotę zasiłku pogrzebowego. Ponadto wartość nieruchomości spadkowej obliczanej na potrzeby wyliczenia zachowku, a co za tym idzie wartość samego zachowku, obniża służebność osobista zapisana w akcie notarialnym nieruchomości.
Proszę mieć również na uwadze, że w skład spadku po Pana żonie weszła połowa Państwa majątku wspólnego małżeńskiego, „druga” połowa jest cały czas Pana własnością. Za to majątek osobisty żony wszedł w skład jej spadku w całości.
Obliczmy zatem, jaki ułamek spadku po żonie należy się Panu w formie zachowku. Proszę mieć również na uwadze, że zachowek jest zawsze wypłacany w pieniądzu.
Zgodnie z art. 931 § 1 K.c. – w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Gdyby żona nie pozostawiła testamentu, udział Pana w spadku po żonie wynosiłby 1/3. Zakładając, że w chwili śmierci żony był Pan zdolny do pracy, należny Panu zachowek wynosi połowę tego udziału, czyli 1/6 wartości spadku po żonie. Gdyby w chwili śmierci miał Pan stwierdzoną niezdolność do pracy, to należny zachowek staje się automatycznie większy i wynosi 2/3 udziału spadkowego, czyli 2/9 wartości spadku po żonie.
Sytuacja pana Marka: Pan Marek był żonaty z panią Anną przez 25 lat. Pani Anna zmarła, pozostawiając testament, w którym cały swój majątek przekazała swojemu bratu i siostrze, całkowicie pomijając pana Marka. Wspólnie z panią Anną pan Marek budował rodzinny dom i gospodarstwo. Pan Marek, będąc pominięty w testamencie, może ubiegać się o zachowek, który pozwoliłby mu uzyskać finansową rekompensatę za lata wspólnego budowania majątku.
Historia pani Joanny: Pani Joanna i jej mąż byli małżeństwem bezdzietnym przez 30 lat. Kiedy mąż pani Joanny zmarł, okazało się, że w swoim testamencie przekazał cały swój majątek dzieciom z pierwszego małżeństwa. Pani Joanna odkryła, że została pominięta w testamencie, co było dla niej dużym zaskoczeniem i źródłem finansowej niepewności. Mając prawo do zachowku, pani Joanna mogła dochodzić swoich praw, aby otrzymać część majątku, który by jej przysługiwał, gdyby dziedziczenie odbywało się według ustawy.
Przypadek pana Krzysztofa: Pan Krzysztof po śmierci swojej żony dowiedział się, że cały majątek został zapisań w testamencie ich wspólnemu przyjacielowi, a on sam został całkowicie pominięty. Mimo że pan Krzysztof i jego żona nie mieli wspólnych dzieci, przez wiele lat wspólnie pracowali na swój majątek. Pan Krzysztof, czując się pokrzywdzony, zdecydował się ubiegać o zachowek, aby otrzymać sprawiedliwą część majątku, na którego budowie pracował przez całe życie małżeńskie.
Zachowek dla pominiętego w testamencie małżonka stanowi istotne zabezpieczenie prawne, gwarantujące rekompensatę finansową dla osób, które zostały niesprawiedliwie wyłączone z dziedziczenia majątku zmarłego współmałżonka. Dzięki przepisom kodeksu cywilnego, pominięci małżonkowie mają możliwość dochodzenia swoich praw do części spadku, co stanowi formę ochrony ich interesów finansowych i zapewnia sprawiedliwość w podziale majątku po zmarłym.
Potrzebujesz wsparcia w uzyskaniu zachowku? Nasz zespół ekspertów prawnych oferuje kompleksowe porady online oraz pomoc w przygotowaniu niezbędnych pism. Skontaktuj się z nami, aby skutecznie dochodzić swoich praw. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika