Jak liczyć termin na odrzucenie spadku?

Sprawa pani Aleksandry dotyczy liczenia terminów na odrzucenie spadku. Pani Aleksandra odrzuciła spadek w listopadzie po bracie taty, który po śmierci zostawił długi. W kwietniu złożyła wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci. Czeka na wyznaczenie rozprawy. W związku z tym pani Aleksandra zadała nam kilka pytań: „Czy teraz, skoro niedługo minie 6 miesięcy, mam złożyć wniosek o odrzucenie spadku przez dzieci i czekać na decyzję sądu rodzinnego, czy dopiero po decyzji rodzinnego odrzucać spadek za dzieci? Jak liczone są terminy na odrzucenie spadku w takiej sytuacji? Jaki jest czas na odrzucenie spadku przez małoletniego? Czy później będę mogła odrzucić spadek u notariusza, skoro w akcie zgonu jest tylko data znalezienia zwłok?”.

Wniosek o zezwolenie na odrzucenie spadku

Jest oczywiste, że złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o zezwolenie na odrzucenie spadku nie jest jednoznaczne ze złożeniem stosownego oświadczenia; konieczne jest przeprowadzenie postępowania rozpoznawczego, wydanie orzeczenia co do istoty sprawy i jego uprawomocnienie się. Dopiero wtedy przedstawiciel ustawowy może złożyć oświadczenie w przewidziany prawem sposób, a więc przed notariuszem, także w toku postępowania w sprawie poświadczenia dziedziczenia, w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu spadkobiercy, albo w sądzie spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (por. art. 640 Kodeksu postępowania cywilnego). Jest także oczywiste, że między złożeniem wniosku do sądu a wydaniem postanowienia co do istoty sprawy i jego uprawomocnieniem się upływa czas, na którego bieg wnioskodawca zasadniczo nie ma żadnego wpływu. Ocena, czy przedstawiciel ustawowy małoletniego zachował termin określony w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego, musi zatem tę okoliczność uwzględniać, przy czym w praktyce okazuje się, że rozpoznanie sprawy przez sąd opiekuńczy zazwyczaj znacznie poza ten termin wykracza.

Zobacz również: Odrzucenie spadku w UK

Jak liczyć 6 miesięcy na odrzucenie spadku?

W ślad za uchwałą pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 20 maja 1978 r., sygn. akt III CZP 39/77, Sąd Najwyższy przyjął dopuszczalność stosowania w drodze analogii przepisów o przedawnieniu do terminów zawitych i w konsekwencji w postanowieniach z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt I CSK 329/13, i z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 686/14. Uznał, że złożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie – na czas trwania postępowania – biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 K.c., natomiast w postanowieniu z dnia 28 maja 2015 r., sygn. akt III CSK 352/14 zajął stanowisko, iż skutkiem złożenia wniosku do sądu opiekuńczego jest przerwa biegu tego terminu. Obydwa orzeczenia zostały zaaprobowane w piśmiennictwie, przy czym za bardziej przekonujące uznano przyjęcie przerwy biegu terminu, znajdujące odniesienie do art. 123 § 1 pkt 1 K.c. Zdaniem piśmiennictwa łączności z przepisami dotyczącymi przedawnienia nie ma koncepcja zawieszenia biegu terminu (zawieszenia terminu na odrzucenie spadku), gdyż konieczność złożenia wniosku do sądu opiekuńczego o udzielenie zezwolenia na złożenie w imieniu małoletniego oświadczenia o odrzuceniu spadku nie odpowiada żadnej z przesłanek przewidzianych w art. 121 K.c.

W konsekwencji należy przyjąć, że jeżeli w czasie biegu terminu zawitego przewidzianego w art. 1015 § 1 K.c. przedstawiciel ustawowy zamierzający odrzucić spadek w imieniu małoletniego złoży stosowny wniosek do sądu opiekuńczego, termin ten przestaje biec przez czas trwania postępowania, ale przestaje biec tylko w tym znaczeniu, że nie może upłynąć (zakończyć biegu) przed uprawomocnieniem się postanowienia sądu kończącego postępowanie. Na tym celowa analogia się kończy; po uprawomocnieniu się postanowienia sądu zezwalającego na złożenie oświadczenia przedstawiciel ustawowy powinien niezwłocznie złożyć to oświadczenie, chyba że omawiany termin, uwzględniając czas trwania postępowania opiekuńczego, jeszcze nie upłynął. W takiej sytuacji złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku może nastąpić w dowolnej chwili, byleby przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym to pani Aleksandra spadek odrzuciła.

Zobacz również: Odrzucenie spadku, a długi w banku

Odrzucenie spadku – sąd czy notariusz?

Co się zaś tyczy tego, gdzie spadek może pani Aleksandra odrzucić, to najlepiej w tej sytuacji złożyć stosowne oświadczenie w sądzie. Nie widzę również przeszkód prawnych, aby nie można było tego zrobić przed notariuszem, ale z doświadczenia wiem, że notariusze boją się spraw, które nie są „typowe”, jeżeli chodzi o dziedziczenie, tak więc przed wizytą u konkretnego notariusza w celu odrzucenia spadku warto, aby pani Aleksandra skontaktowała się z nim telefonicznie i zapytała, czy w jej konkretnej sytuacji przyjmie on oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Zobacz również: Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego po nowelizacji ustawy

Podjęcie kolejnych kroków w celu odrzucenia spadku w terminie

Niestety, jak widać, przepisy prawa nie regulują wprost sytuacji, w której pani Aleksandra się znalazła, dlatego moja odpowiedź opiera się na wyrokach Sądu Najwyższego. A więc w skrócie, wszczęcie postępowania przed sądem rodzinnym o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego przerywa bieg terminu do odrzucenia spadku w jego imieniu, ale tylko w tym znaczeniu przerywa, że nie może upłynąć (zakończyć biegu) ten termin przed uprawomocnieniem się postanowienia sądu rodzinnego kończącego postępowanie. Jest to niestety skomplikowane i z uwagi na to, że nie ma w tej sprawie dokładnego przepisu i aby pani Aleksandra nie miała później problemów z tym, że jakiś sąd nie zna tych orzeczeń Sądu Najwyższego, które powołałam, lub ma inne zdanie w tej sprawie, to radziłabym, póki pani Aleksandra ma jeszcze kilka dni, aby pani Aleksandra złożyła do sądu spadku (czyli sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania osoby zmarłej) oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich dzieci, zaznaczając jednocześnie, że postępowanie przed sądem rodzinnym o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w ich imieniu wciąż się toczy (pani Aleksandra powinna w sądzie rodzinnym uzyskać stosowne zaświadczenie o tym, że sprawa jest w toku i dołączyć do pisma odrzucającego spadek). Pani Aleksandra będzie miała wówczas pewność, że termin 6-miesięczny na złożenie stosownego oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dzieci zostanie zachowany. 

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1978 r., sygn. akt III CZP 39/77
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt I CSK 329/13
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 686/14
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r., sygn. akt III CSK 352/14

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.