Unieważnienie umowy dożywocia przez spadkobierców

Prawo dożywocia nie wchodzi do spadku po dożywotniku

W pierwszej kolejności podaję, iż po śmierci dożywotnika nie ma możliwości uchylenia umowy dożywocia, albowiem uprawnienie to wygasa – nie podlega dziedziczeniu.

Prawo dożywocia oraz roszczenia z nim związane mają charakter wyłącznie osobisty – takie stanowisko wyraża SN w orzeczeniu z dnia 10 maja 1968 r., II CR 160/68, i pozostaje ono aktualne do dnia dzisiejszego. Skutkiem powyższego jest niezbywalność tego prawa, a więc brak dziedziczenia takiego uprawnienia. Prawo dożywocia nie należy więc do spadku po dożywotniku.

Zgodnie z treścią Uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 marca 1970 r., III CZP 112/69: „Roszczenie dożywotnika będącego zbywcą nieruchomości, który po wytoczeniu powództwa o rozwiązanie umowy o dożywocie (art. 913 § 2 K.c.) zmarł przed zakończeniem tego postępowania, nie przechodzi na jego spadkobiercę”.

Unieważnienie umowy dożywocia ze względu na wadę oświadczenia woli

Wobec powyższego, z chwilą śmierci roszczenie dożywotnika o rozwiązanie tak zawartej umowy wygasa. Niniejsze nie podlega więc dziedziczeniu, a więc spadkobiercy po takim zmarłym nie mogą dochodzić rozwiązania takiej umowy. Mogą oni oczywiście dochodzić np. unieważnienia umowy na podstawie wady oświadczenia woli, ale niniejsze jest praktycznie niewykonalne – osobiście nie spotkałam się jeszcze ze skutecznym unieważnieniem umowy na podstawie wady oświadczenia woli osoby już zmarłej.

Zgodnie bowiem z treścią art. 82 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych”.

Pod pojęciem braku świadomości lub swobody albo niemożności swobodnego powzięcia decyzji rozumieć należy taki stan umysłowy, który uniemożliwił składającemu dokonanie oceny znaczenia złożonego oświadczenia (tak B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, w: System PrCyw, t. I, 1985, s. 655). Nie jest konieczne stwierdzenie całkowitego ustania czynności mózgu. Jak trafnie zwrócił uwagę SN w wyroku z 07.02.2006 r. (IV CSK 7/05, Legalis) – stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania.

Roszczenie z umowy dożywocia wygasło

Dlatego też, odpowiadając na Pani pytanie, wskazuję, iż spadkobiercy nie mają roszczenia o rozwiązanie umowy dożywocia, albowiem to roszczenie wygasło z chwilą śmierci dożywotnika. Mogą jedynie ewentualnie dochodzić unieważnienia umowy na podstawie wady oświadczenia woli, ale w mojej ocenie jest to mało prawdopodobne. Gdyby jednak udało im się z takim roszczeniem – brana pod uwagę byłaby wartość nieruchomości według stanu z chwili zawarcia umowy, a według cen z chwili sprzedaży – nie jest ważna co do zasady cena z umowy sprzedaży, ale wartość nieruchomości. Jak jednak wskazałam, roszczenie o rozwiązanie umowy nie przysługuje po śmierci dożywotnika.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1970 r., sygn. akt III CZP 112/69
3. Uchwała Sądu Najwyższego z 07 lutego 2006 r., sygn. akt IV CSK 7/05

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.