Jak przekazać mieszkanie, żeby nie płacić zachowku?

Możliwości zablokowania roszczenia o zachowek w przyszłości

Prawo polskie przewiduje trzy możliwości, żeby uchronić się przed wypłatą ewentualnego zachowku. Są to:

Umowa dożywocia (art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego)

Umowa dożywocia jest najlepszym sposobem, aby przekazała Pani mieszkanie córce w ten sposób, by druga córka nie mogła otrzymać zachowku.

Według art. 908 § 1 K.c.: „jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”.

Stosownie do art. 908 § 2 K.c.: „jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia”.

Z przepisów K.c. wynika, że strony umowy dożywocia mogą swobodnie kształtować treść obowiązków nakładanych na nabywcę nieruchomości w związku z umową dożywocia.

 W umowie dożywocia strony same określają, co należy rozumieć pod pojęciem dożywotniego utrzymania. Dopiero w braku postanowień umownych wchodzą obowiązki określone w art. 908 K.c.

Umowa dożywocia nie jest bezpłatnym przysporzeniem (darowizną) i dlatego, jeżeli zostanie zawarta, druga córka nie będzie mogła żądać zachowku od wartości nieruchomości zbytej na rzecz pierwszej córki tą umową (co miałoby miejsce w przypadku zwykłej darowizny czy dziedziczenia testamentowego).

Wartości nieruchomości przeniesionej przez spadkodawcę na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie, tj. w wykonaniu umowy dożywocia, nie dolicza się do substratu zachowku. Dożywocie jest umową wzajemną i odpłatną, więc również przy liberalnym ujmowaniu darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku nie może ona mieć znaczenia z tego punktu widzenia. Tak też stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z 19 lipca 2006 r. (VI ACa 99/2006).

Zawarcie umowy dożywocia z córką i przekazanie jej za sprawą tej umowy mieszkania jest najlepszym sposobem na uniknięcie zapłaty zachowku po Pani śmierci.

Zobacz również: Darowizna na wnuka z pominięciem dzieci

Wydziedziczenie w testamencie

Pozostałymi dwoma sposobami na pozbawienie drugiej córki prawa do zachowku są:

Wydziedziczenie córki, tj. pozbawienie jej prawa do zachowku.

Wydziedziczenie jest uregulowane w art. 1008 K.c. Zgodnie z tym przepisem: „spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawnieni:

1) wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścili się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych”.

Jak wynika z przytoczonego przepisu, wydziedziczenie może zostać dokonane jedynie w testamencie. Nieważność tego dokumentu pociąga za sobą nieważność wydziedziczenia.

Ważność i skuteczność wydziedziczenia zależy zatem od:

• dokonania go w ważnym testamencie – jeżeli testament będzie z jakiejkolwiek przyczyny nieważny, to pociągnie to za dobą nieważność wydziedziczenia;
• dokonania wydziedziczenia z przyczyn określonych w art. 1008 K.c. – jeżeli wydziedziczenie zostanie dokonane z innych przyczyn, to będzie nieważne;
• nieprzebaczenia osobie uprawnionej do zachowku przez spadkodawcę.

Zobacz również: Mieszkanie zapisane w testamencie a zachowek

Zrzeczenie się dziedziczenia za życia spadkodawcy

Zrzeczenie się przez drugą córkę dziedziczenia po Pani śmierci

Zrzeczenie takie może być dokonane wyłącznie przez umowę w formie aktu notarialnego.

Według art. 1048 K.c.: „Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Stosownie do art. 1049 § 1 K.c.: „zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej”. Według § 2 tego art.: „zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku”.

Do zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia konieczna jest zatem wola zarówno Pani jak i drugiej córki.

Osobiście uważam, że zrzeczenie się dziedziczenia po Pani przez drugą córkę jest mało prawdopodobne, zatem pozostaje Pani do wyboru albo umowa dożywocia albo wydziedziczenie drugiej córki.

Co się tyczy Pani długów (pożyczka bankowa jest długiem) po Pani śmierci, to aby córka ich nie odziedziczyła, powinna po Pani śmierci odrzucić spadek.

Odrzucenie spadku powoduje wyłączenie spadkobiercy z dziedziczenia, tak jakby spadkobierca nie dożył otwarcia spadku i do spadku zostają powołani spadkobiercy w dalszej kolejności.

Spadek Pani córka może odrzucić w terminie 6 miesięcy od chwili Pani śmierci. Jeżeli posiada dzieci, to również w ich imieniu musi spadek po Pani odrzucić, ale jeżeli dzieci w chwili Pani śmierci będą małoletnie, to zgodę na odrzucenie spadku w ich imieniu musi wydać sąd opiekuńczy. W swoim imieniu Pani córka może spadek odrzucić przed dowolnym notariuszem lub przed sądem rejonowym właściwym ze względu na Pani ostatnie miejsce zamieszkania przed śmiercią.

Zobacz również: Sprzedaż darowizny a zachowek

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.