Wydziedziczenie w testamencie a prawo do zachowku

Moi rodzice posiadają dom, który w przyszłości będzie należał do mnie. Wiem, że jest już napisany testament. Mam brata, który od ok. 20 lat nie interesuje się rodzicami. Rok temu spotkałam się z bratem i namawiałam go, aby odwiedził rodziców. Stwierdził, że nie chce. Jednakże dodał, że w przyszłości będzie się starał o zachowek. Czy jeśli rodzice wydziedziczą mojego brata w testamencie, to on nadal będzie miał prawo do zachowku?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Wydziedziczenie w testamencie a prawo do zachowku

Wydziedziczenie spadkobiercy ustawowego

Istotą wydziedziczenia dokonanego przez spadkodawcę w testamencie (sporządzonym własnoręcznie lub notarialnym) jest właśnie pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku po tym spadkodawcy. Jeśli więc brat zostanie wydziedziczony, nie będzie nigdy mógł dochodzić roszczenia o zachowek dla siebie.

 

Aby wydziedziczenie było skuteczne, muszą zostać spełnione określone warunki. Przede wszystkim prawo polskie nie przewiduje instytucji testamentów wspólnych, co oznacza, że każdy z rodziców, jako spadkodawca, musi sporządzić oddzielny testament (art. 942 Kodeksu cywilnego), w treści którego dokona wydziedziczenia syna. Choć testament własnoręczny jest równoważny testamentowi sporządzonemu w formie aktu notarialnego, bezpiecznej jest dokonać wydziedziczenia w testamencie notarialnym, bowiem zdecydowanie trudniej taki testament podważyć w toku późniejszej sprawy spadkowej (w razie konfliktu spadkobierców testamentowych oraz ustawowych) czy w toku procesu o zachowek.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Pozbawienie zachowku przez zapis w testamencie

Zgodnie z treścią przepisu art. 1008 K.c. spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

 

  1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
  2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
  3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku

Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z testamentu (art. 1009 K.c.). Jak świadczy o tym treść pytania, istnieje niebudząca żadnych wątpliwości podstawa do wydziedziczenia Pani brata przez każdego z rodziców, gdyż od 20 lat nie interesuje się on nimi, nie wyraża jakiejkolwiek chęci spotkania.

 

W tej sytuacji to jednak ostatecznie do rodziców należy decyzja o wydziedziczeniu ich syna wobec „uporczywego niedopełniania względem nich obowiązków rodzinnych”. Jeśli przebaczą synowi, wyraźnie lub choćby w sposób dorozumiany (art. 1010 § 1 K.c.), nie zawierając w swoich testamentach rozrządzenia w kwestii jego wydziedziczenia, brat będzie miał prawo dochodzić roszczenia o zachowek. Jak wskazał ponadto Sąd Najwyższy – Izba Cywilna we wciąż aktualnej uchwale z dnia 14 czerwca 1971 r. (sygn. akt III CZP 24/71), „gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy po wydziedziczeniu go w testamencie, wydziedziczenie to jest bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło”. To brat powinien udowodnić, że rodzice przebaczyli mu, gdyż w takim wypadku to on wywodziłby skutki prawne dla siebie z faktu przebaczenia.

Zobacz również: Wydziedziczenie brata

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Przedawnienie roszczenia o zachowek

Roszczenie o zachowek przedawnia się w upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 K.c.).

 

Wysokość roszczenia o zachowek określa się jako połowę wartości udziału, jaki przypadłby danemu spadkobiercy, gdyby doszedł on do spadku na podstawie ustawy (art. 991 § 1 K.c.). Zwracam też uwagę na ważny, a często bagatelizowany lub pomijany przepis art. 1011 K.c., zgodnie z którym zstępni wydziedziczonego zstępnego (w tym wypadku wnuki rodziców, a dzieci brata) są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.

 

Aby w pełni zabezpieczyć Panią przed roszczeniami o zachowek po śmierci któregokolwiek z rodziców, dzieci brata także powinny zostać wydziedziczone (o ile brat ma dzieci i gdy są podstawy, o których mowa wyżej). Wynika to z tego, iż wydziedziczony zstępny traci nie tylko prawo do zachowku, ale także przymiot spadkobiercy, w związku z czym jego zstępni byliby normalnie powołani do spadku z ustawy, gdy dziedziczenie nie będzie następować na podstawie testamentu (art. 931 § 2 K.c.). Przepis art. 1011 K.c. nie zmienia zasad dziedziczenia ustawowego i nie ogranicza uprawnień zstępnych wyłącznie do zachowku, oczywiście jeśli spadkodawcy nie powołają do całości spadku po sobie np. jednej osoby (spadkobiercy testamentowego).

Przykłady

Wydziedziczenie w praktyce: Anna od lat starała się utrzymywać kontakt z bratem, który od 15 lat ignorował ich rodziców. Po wielokrotnych próbach i namowach, brat w końcu stwierdził, że nie odwiedzi ich, ale w przyszłości będzie walczył o zachowek. Gdy rodzice sporządzili testament i wydziedziczyli go z powodu braku obowiązków rodzinnych, brat stracił prawo do jakichkolwiek roszczeń o zachowek.

 

Skutki wydziedziczenia: Mariusz nie odwiedzał swoich rodziców przez wiele lat, mimo że ci wielokrotnie próbowali go skontaktować. W testamencie rodzice postanowili go wydziedziczyć, co skutkowało tym, że mimo jego późniejszych starań o zachowek, nie mógł dochodzić

żadnych roszczeń. Testament notarialny, który był trudny do podważenia, zabezpieczył ich decyzję.

 

Przebaczenie a wydziedziczenie: Joanna była córką, którą rodzice wydziedziczyli za lata zaniedbań. Po kilku latach, rodzice postanowili jej wybaczyć i nie zawarli zmian w swoich testamentach. Joanna, mając świadomość, że wydziedziczenie było już anulowane, starała się o zachowek. Zgodnie z prawem, jej prawo do zachowku zostało przywrócone, mimo wcześniejszego wydziedziczenia.

Podsumowanie

Wydziedziczenie w testamencie jest skuteczną metodą pozbawienia spadkobiercy prawa do zachowku, jeśli spełnione są określone przesłanki, takie jak uporczywe niepełnienie obowiązków rodzinnych. Warto jednak pamiętać, że wydziedziczenie może zostać unieważnione, jeśli spadkodawca wyrazi wybaczenie. Przebaczenie przez rodziców może sprawić, że wydziedziczenie stanie się bezskuteczne, a brat lub siostra odzyskają prawo do zachowku. Ponadto, zstępni wydziedziczonego spadkobiercy mogą również domagać się zachowku, co należy uwzględnić przy sporządzaniu testamentu.

Oferta porad prawnych

Oferujemy profesjonalne porady prawne online, które pomogą Ci w rozwiązaniu kwestii związanych z wydziedziczeniem, zachowkiem oraz innymi sprawami spadkowymi. Nasze usługi są dostępne zdalnie, co zapewnia wygodę i szybkość kontaktu. Skontaktuj się z nami, a nasi doświadczeni prawnicy udzielą Ci rzetelnych wskazówek, które pomogą w podejmowaniu właściwych decyzji prawnych w sprawach dotyczących testamentów, roszczeń o zachowek i innych kwestiach związanych z dziedziczeniem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 czerwca 1971 r. sygn. akt III CZP 24/71

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Anna Sochaj-Majewska

O autorze: Anna Sochaj-Majewska

Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

Szukamy prawnika »