Podział działki po dziadku w postępowaniu spadkowym

Po osobie zmarłej należy przeprowadzić:

1. postępowanie spadkowe, czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku po zmarłym, o czym poniżej;
2. dział spadku pomiędzy spadkobiercami.

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przed notariuszem.

I. U notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym, nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.

Wykaz dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:

1. akt zgonu spadkodawcy,
2. numer PESEL spadkodawcy oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (unieważniony dowód osobisty, zaświadczenie urzędu miejskiego / gminy),
3. odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców lub odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców, którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko,
4. odpis skrócony aktu małżeństwa małżonka spadkodawcy (zamiast odpisu skróconego aktu urodzenia),
5. testament spadkodawcy, jeśli taki jest.
6. od 20 lutego 2011 roku zgodnie z treścią ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 131, 1075) notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta, w związku z powyższym na spadkobiercach ciąży obowiązek wskazania wszystkich nieruchomości, których właścicielem (współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym, współużytkownikiem wieczystym, uprawnionym, współuprawnionym) był spadkodawca poprzez wskazanie numeru księgi wieczystej nieruchomości i sądu, który tę księgę prowadzi.

Proszę liczyć się z tym, że notariusz zatrzyma złożone dokumenty.

Po przedłożeniu wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi trzeba się umówić z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.

Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:

1. protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł,
2. protokół z przyjęcia lub odrzucenia spadku [jeżeli od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) nie upłynęło sześć miesięcy, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone] – 50 zł od każdej osoby składającej oświadczenie,
3. protokół dziedziczenia – 100 zł,
4. akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
5. wypisy – w zależności od ich liczby oraz liczby stron (strona – 6 zł).

W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną.

II. Droga sądowa

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić także w sądzie. Jest to droga znacznie tańsza od notarialnej, ale sprawy zwykle trwają dłużej. Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym dziadku może wnieść każdy ze spadkobierców. Sądem właściwym jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.

Wniosek taki powinien zawierać:

1. imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
2. imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
3. akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

1. odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
2. odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
3. odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
4. odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
5. oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Do wniosku należy również dołączyć odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie uczestników postępowania. Odpisy aktów stanu cywilnego – muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy.

Wniosek należy opłacić znakami opłaty sądowej lub przelewem w kwocie 50 zł.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.

Są zatem do wyboru dwie drogi: notarialna albo sądowa. Postępowanie przed notariuszem jest droższe, ale wszystko można załatwić bardzo szybko, praktycznie w jeden dzień, natomiast postępowanie przed sądem jest tańsze, ale trwa dłużej. Ważne jest również to, że przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście.

III. Dział spadku

Gdy już spadkobiercy będą w posiadaniu sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, wówczas mogą przeprowadzić dział spadku, w trakcie którego zostanie dokonany podział rzeczy wchodzących w skład spadku pomiędzy spadkobierców, jak również dokonają się pomiędzy nimi rozliczenia poniesionych wydatków na przedmioty spadkowe.

Dział spadku można przeprowadzić albo umownie (wszyscy spadkobiercy zgadzają się na wspólny podział) albo w braku umowy o podziale zadecyduje sąd.

Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe i sprawę rozstrzygnie sąd.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania, tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

1. Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercą była równa udziałowi w spadku.
2. Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców lub bez takich spłat.
3. Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Jak zatem Pan widzi, po śmierci dziadka w pierwszej kolejności musi zostać przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Z kolei w trakcie postępowania o dział spadku macie Państwo jako spadkobiercy praktycznie dowolność co do jego podziału. Jeżeli będzie między Wami zgoda, to sprawa powinna zakończyć się w miarę szybko. Jeżeli macie Państwo zamiar sprzedać nieruchomość, to dział spadku nie jest potrzebny, byłby on wymagany tylko wówczas, gdybyście Państwo chcieli przekazać swoje udziały w spadku na rzecz np. tylko jednego spadkobiercy.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »