Porady Prawne przez internet
Autor: Iryna Kowalczuk • Opublikowane: 2019-01-16
Mój ojciec zmarł 12 lat temu. Spadek po nim, czyli połowa domu rodzinnego, został podzielony po równo na 3 osoby: mamę, mnie i brata. Nie mieszkam w domu rodzinnym. Chciałbym wiedzieć, jaka jest możliwość spłaty tej części domu, którą odziedziczyłem (odbyła się w tej sprawie rozprawa tuż po śmierci taty). Czy brat może mnie spłacić, czy mogę tego żądać od niego na drodze prawnej na przykład poprzez dział spadku?
Rzeczy nabyte w postępowaniu spadkowym stanowią współwłasność spadkobierców w częściach ułamkowych. Przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.) nie zakreślają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 K.c. w zw. z art. 1035 K.c., roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu.
Do momentu podziału spadku wszyscy spadkobiercy są właścicielami całego spadku i wszystkich rzeczy wchodzących w jego skład. Dział spadku przeprowadza się po to, aby przydzielić konkretne rzeczy (ruchomości i nieruchomości) konkretnym spadkobiercom.
Jak widać, nie ma problemu, żeby przeprowadzić sprawę o dział spadku po Pana ojcu nawet po wielu latach od jego śmierci i zrzec się swojego udziału odpłatnie na rzecz innego spadkobiercy (oczywiście o ile zgodzi się on na taki warunek). Proszę mieć bowiem na uwadze, iż nie może Pan zmusić żadnego z pozostałych spadkobierców, aby przejął od Pana udział w spadku i Pana spłacił. Może Pan jedynie spróbować załatwić tę sprawę polubownie.
Dział spadku można przeprowadzić jedynie wówczas, jeśli zostało wcześniej stwierdzone nabycia spadku po zmarłym. Dział spadku, tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku, można przeprowadzić w drodze postępowania sądowego lub przed notariuszem.
Co się tyczy samego działu spadku:
Umowny dział spadku może obejmować cały spadek lub jego część. W umowie powinno się wskazać wartość spadku oraz sposób dokonania działu spadku.
Jeżeli uda się Panu porozumieć co do sposobu działu spadku z bratem i pozostałymi spadkobiercami, to znaczy brat przejmie Pana udział i Pana spłaci, to najprostszym, najszybszym, ale z kolei droższym sposobem jest umowny dział spadku przeprowadzony w drodze umowy notarialnej, u notariusza. Chociaż notarialny podział spadku będzie kosztowniejszy niż sądowy, to notariusz załatwi wszelkie formalności.
Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi. Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.
Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi od wartości:
Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do kwot tych notariusz doliczy 23% podatku VAT.
Drugim ze sposobów dokonania działu spadku jest droga sądowa – takie postępowanie jest tańsze, ale też może dłużej trwać. Sądowy dział spadku jest również niezbędny, jeżeli nie dojdzie Pani do porozumienia z bratem i pozostałymi spadkobiercami co do sposobu działu spadku i wysokości spłaty.
Wniosek o dział spadku ze zniesieniem współwłasności może złożyć do sądu każdy ze spadkobierców. We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. Spis inwentarza nie jest konieczny, ponieważ wystarczy, że we wniosku o dział spadku zostanie zaznaczone, co wchodzi w skład spadku i jaka jest wartość aktualna tych składników majątkowych. Jeśli między spadkobiercami będzie spór co do wartości majątku spadkowego, to sąd powoła biegłego rzeczoznawcę.
Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.
W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.
Sposób dokonania działu spadku
Z punktu widzenia sposobu dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:
Przy zgodnym podziale w zasadzie sąd związany jest sposobem podziału podanym przez spadkobierców we wniosku. Może on od tego odstąpić jedynie wówczas, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem, zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych. W braku zgodnego wniosku uczestników postępowania sąd powinien dokonać działu z uwzględnieniem składu dzielonego spadku oraz interesów poszczególnych współspadkobierców.
Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):
Zatem powinien Pan złożyć do sądu wniosek o dział spadku z zaproponowanym przez siebie sposobem podziału spośród trzech wymienionych powyżej, jednakże proszę pamiętać, że nie może Pan zmusić brata do odkupienia Pana udziału. Może mu Pan to jedynie zaproponować i ustalić polubownie kwotę spłaty. Jeżeli ani brat, ani inny spadkobierca nie będzie chciał Pana udziału odkupić, to pozostaje Panu wnioskowanie albo o fizyczny podział nieruchomości, co w przypadku domu mieszkalnego będzie raczej niewykonalne, albo o sprzedaż domu w ramach licytacji komorniczej i podział między spadkobierców uzyskanej w ten sposób kwoty.
Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »
Zapytaj prawnika
Ostatnio dodane