Bezumowne korzystanie z nieruchomości spadkowej

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu

Pyta Pan, czy w trakcie sprawy o dział spadku (mieszkania) można jednocześnie uwzględnić wniosek o zapłatę z tytułu bezumownego użytkowania części nieruchomości i utraconych zysków z tytułu uniemożliwienia wynajmu innego lokalu lub czy konieczne jest wszczęcie odrębnej sprawy o zapłatę za bezumowne użytkowanie i utratę zysków.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że postępowanie o dział spadku jest postępowaniem nieprocesowym, w którym występuje wnioskodawca i uczestnicy postępowania. Co do zasady w postępowaniu tym nie ma sporu. Postępowanie tego rodzaju wszczynane jest przeważnie na wniosek zainteresowanego wynikiem postępowania. Jedną z cech tego postępowania jest mocniej niż w postępowaniu procesowym akcentowany interes publiczny.

Nie wiem dokładne o jakie konkretnie roszczenie Panu chodzi w sprawie o dział spadku. Nie będzie możliwe bowiem żądanie w tym postępowaniu odszkodowania od osoby, która nie ma legitymacji do występowania w tym procesie (nie jest jednym ze spadkobierców lokalu, który ma by podzielony). Należy podkreślić, że wzajemne roszczenia z tytułu posiadania rzeczy wspólnej mogą być dochodzone w postępowaniu o zniesienie współwłasności tylko między współwłaścicielami. Nie mogą więc być rozpoznawane w tym postępowaniu spory dotyczące roszczeń między współwłaścicielami a osobami trzecimi (por. np. orzeczenie SN z dnia 15 kwietnia 1960 r., 4 CR 102/60, NP 1960, nr 10, s. 1375).

Jeżeli jednak jeden ze spadkobierców wbrew przepisom użytkował lokal z wyłączeniem pozostałych spadkobierców można żądać od niego w tym postępowaniu (o dział spadku) także rozliczenia za korzystanie z lokalu ponad przysługujący mu udział.

Zgodnie z art. 688 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3.

Według zaś art. 618 K.p.c.:

„§ 1. W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.

§ 2. Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku, przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd drugiej instancji uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania. Postępowanie w sprawach, które nie zostały przekazane, sąd umarza z chwilą zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności.

§ 3. Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.”

Wreszcie stosownie do art. 686 K.p.c. – „w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych”.

Powyższy przepis nakazuje rozstrzygać wszystkie sporne stosunki pomiędzy uczestnikami (ich katalog jest tu wyczerpujący i nie podlega wykładni rozszerzającej), istniejące do chwili działu spadku, w ramach postępowania o dział spadku (por. postanowienie SN z dnia 6 marca 1967 r., II CR 76/67, OSNC 1967, nr 7-8, poz. 145).

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury po uprawomocnieniu się postanowienia o dziale spadku uczestnicy postępowania działowego nie mogą dochodzić roszczeń wymienionych w art. 686, choćby nie zostały one zgłoszone w postępowaniu o dział spadku (art. 618 § 3 w zw. z art. 688).

Prekluzja ta nie dotyczy innych roszczeń (por. postanowienie SN z dnia 8 września 1964 r., I CR 428/64, OSNC 1965, nr 7-8, poz. 123; zob. także uzasadnienie uchwały z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 20; odmiennie jednakże uchwała SN z dnia 25 czerwca 1971 r., III CZP 34/71, OSNCP 1972, nr 4, poz. 62 oraz glosa A. Stempniaka do uchwały SN z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, PS 2007, nr 7-8, s. 189, i M. Lemkowskiego do uchwały SN z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, M. Praw. 2005, nr 1, s. 48).

Generalnie więc roszczenie o bezumowne korzystanie z części nieruchomości (przyjmuję, że chodzi Panu o odszkodowanie za używanie rzeczy ponad udział) należy zgłosić w tym postępowaniu o dział spadku.

Co do utraconych zysków z tytułu uniemożliwienia wynajmu innego lokalu, nie rozumiem tego roszczenia, proszę więc o dokładne wyjaśnienie na czym to roszczenie miałoby polegać i wobec kogo miałoby być wytoczone.

Zobacz również: Czy wykonawca testamentu może sprzedać nieruchomość?

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.