Spadek po pradziadku
• Autor: Iryna Kowalczuk
Jestem właścicielem dwóch sąsiadujących działek, po środku których jest droga dojazdowa do nich. Chciałem to od gminy odkupić, żeby dokonać scalenia w jedną działkę. Wtedy się okazało, że gmina wcale nie jest właścicielem tego kawałka, ale należy on do mojego dawno nieżyjącego pradziadka. Proszę mi wyjaśnić, jak sprawdzić, czy jestem jego spadkobiercą, na pewno jestem jedynym prawnukiem. Co powinienem zrobić, aby wykazać, że odziedziczyłem ten fragment po pradziadku i go odzyskać?
Uregulowanie kwestii dziedziczenia po pradziadku
Zgodnie z § 1 art. 922 Kodeksu cywilnego (K.c.) prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Natomiast zgodnie z art. 931 K.c.:
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Spadek to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następców prawnych. Spadkobierca (spadkobiercy) w zasadzie wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca.
Aby zatem uregulować prawnie kwestię dziedziczenia po pradziadku, powinien Pan złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po nim.
W jaki sposób można przeprowadzić postępowanie spadkowe po pradziadku?
Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem. Jednakże w Pana sprawie, z uwagi na to że sprawa dotyczy pradziadka, postępowanie będzie trzeba przeprowadzić przed sądem. Od razu zaznaczam, że sprawa nie będzie prosta i warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który będzie reprezentował Pana interesy w sądzie. Nie wystarczy bowiem, że przeprowadzi Pan postępowanie spadkowe tylko po pradziadku, ale będzie Pan musiał również przeprowadzić taką sprawę po swoim rodzicu, wnuku pradziadka oraz po jego rodzicu, czyli dziecku pradziadka. Musi Pan bowiem udowodnić swoją ciągłość dziedziczenia po rodzicu, dziadku (babci?) i pradziadku. Sprawa będzie prostsza, jeżeli wszystkie te osoby mieszkały przed śmiercią w obszarze właściwości tego samego sądu rejonowego. Jeżeli nie, będzie Pan musiał założyć dla każdego odrębną sprawę w odrębnym sądzie.
Co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Procedura stwierdzenia nabycia spadku
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy. Jeżeli jest Pan jedynym żyjącym spadkobiercą po rodzicu, dziadku i pradziadku, to cały spadek po tych osobach przypadnie Panu. Jeżeli jednak w toku sprawy okaże się, że są jeszcze inni spadkobiercy, wówczas będzie potrzebne przeprowadzenie dodatkowego postępowania o dział spadku, jeżeli to Pan będzie chciał przejąć cały spadek na siebie.
Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.
Zgodnie z art. 1037 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Przeprowadzenie działu spadku
Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.
Dział spadku można przeprowadzić u każdego notariusza (pod warunkiem że będzie zgoda między spadkobiercami co do działu spadku) lub w sądzie.
Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi.
Koszty notarialne działu spadku
Notarialny dział spadku jest szybszy i nie tak sformalizowany jak sądowy. Można go załatwić w ciągu jednego dnia.
Dział spadku przed sądem
Co się tyczy trybu sądowego działu spadku:
We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:
- postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
- spis inwentarza,
- jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.
W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.
W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.
W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu.
Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.
Sposób dokonania działu spadku
Ze względu na sposób dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:
- podział fizyczny spadku – podział w naturze,
- przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem (lub bez) spłaty pozostałych,
- podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w tej sumy między współspadkobiercami.
Sposób dokonania działu spadku
Sąd powinien dokonać podziału według zgodnego wniosku spadkobierców, a podstawą takiego podziału jest plan podziału sporządzany przez geodetę, jeśli spadkobiercy chcą dokonać działu nieruchomości przez fizyczny podział. Do wniosku o zgodny dział spadku warto by było dołączyć mapkę geodezyjną, co przyspieszy całe postępowanie. Można oczywiście złożyć wniosek o dział spadku i wnioskować o dokonanie podziału przez geodetę wyznaczonego przez sąd. Oczywiście to geodeta zdecyduje, czy można nieruchomość podzielić tak, jakby spadkobiercy sobie tego życzyli. Jeżeli nie uda się nieruchomości podzielić, to w grę wejdzie opcja 2, polegająca na przyznaniu nieruchomości spadkowych jednemu ze spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych. W postępowaniu działowym będzie brane pod uwagę, kto i jakie darowizny otrzymał od zmarłego, w konsekwencji czego może zdarzyć się i taka sytuacja, że z uwagi na wysokość darowizny konkretny spadkobierca może nie otrzymać nic ze spadku, gdy wartość otrzymanej darowizny przewyższy wartość udziału w spadku po zmarłym.
Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.
Przykłady
Droga dojazdowa w spadku
Pan Andrzej od lat korzystał z drogi dojazdowej między dwiema swoimi działkami, sądząc, że należy ona do gminy. Gdy postanowił je scalić, okazało się, że właścicielem drogi był... jego pradziadek. Urzędnicy wskazali, że grunt nie został nigdy formalnie przejęty przez gminę. Andrzej, jako jedyny prawnuk, musiał prześledzić pokolenia i przeprowadzić kilka spraw spadkowych, by w końcu wykazać swoje prawo do tej niewielkiej, ale kluczowej nieruchomości.
Zapomniany kawałek ziemi
Pani Maria odnalazła w rodzinnych papierach stary akt własności na małą działkę w środku wsi, podpisany nazwiskiem jej pradziadka. Po rozmowach z sąsiadami dowiedziała się, że grunt przez lata był nieużywany. Postanowiła go odzyskać, ale musiała najpierw przed sądem udowodnić, że jest spadkobierczynią – nie tylko po pradziadku, ale też po dziadku i matce. Dopiero po uzyskaniu stwierdzeń nabycia spadku mogła wpisać się jako właścicielka do księgi wieczystej.
Nieruchomość w środku miasta
Tomek, student prawa, podczas praktyk trafił na sprawę nieruchomości w centrum miasta, która widniała w ewidencji jako należąca do osoby zmarłej w 1962 roku – jego własnego pradziadka. Po rozmowach z rodziną ustalił, że nikt nigdy nie przeprowadził sprawy spadkowej. Tomek podjął się jej sam, traktując to jako osobisty i zawodowy sprawdzian. Po wielu miesiącach formalności udało się: sąd potwierdził jego dziedziczenie, a on, jako spadkobierca, przejął atrakcyjny kawałek gruntu.
Podsumowanie
Dziedziczenie po dawno zmarłym przodku może wydawać się zawiłe, zwłaszcza gdy sprawa dotyczy nieruchomości, których istnienie odkrywamy przypadkiem. Jednak nawet po wielu latach możliwe jest odzyskanie prawa do takiego majątku, o ile uda się wykazać nieprzerwaną linię dziedziczenia. Kluczem jest przeprowadzenie postępowań spadkowych po kolejnych pokoleniach – od pradziadka, przez dziadka, aż do nas. Choć procedura ta może być czasochłonna i wymaga zebrania odpowiedniej dokumentacji, w efekcie pozwala uregulować stan prawny nieruchomości i odzyskać należne prawa. Warto w takiej sytuacji rozważyć pomoc prawnika, który przeprowadzi nas przez wszystkie etapy sprawy.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz podobny problem prawny lub chcesz dowiedzieć się, jak odzyskać nieruchomość po zmarłym przodku, skorzystaj z naszej porady online. Wystarczy, że opiszesz swoją sytuację, a doświadczony prawnik przygotuje dla Ciebie indywidualną odpowiedź, wskazując kolejne kroki oraz potrzebne dokumenty. Nasze porady są szybkie, rzetelne i dostosowane do Twojej sprawy – bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Otrzymanie w spadku jednoosobowej działalności gospodarczej a umowa restrukturyzacyjna
» Jak udowodnić nakłady na dom rodziców przy dziedziczeniu?
» Problemy z wypłatą pieniędzy z konta po zmarłej osobie, jak rozwiązać spór z bankiem?
» Śmierć męża a długi egzekucyjne, co musi zrobić wdowa bez intercyzy?
» Nowy związek, stare majątki, jak zabezpieczyć spadek po pierwszym małżonku?
