Unieważnienie odrzucenia spadku

Poniżej postaram się wyjaśnić Pani wątpliwości związane z – jak Pani to nazywa – odwołaniem oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (K.c.): „spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”.

Co jednak ważne, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone tylko w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczne z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 K.c.).

Jak wynika z opisu sprawy, złożyła Pani w terminie oświadczenie o odrzuceniu spadku, a więc obecnie nie odpowiada Pani za długi spadkowe, jak również nie należy się Pani żaden spadek (czyli aktywa) po śmierci brata.

Ponieważ termin sześciomiesięczny, o którym mówi przytoczony wyżej przepis art. 1015 K.c., jest tzw. terminem zawitym – nie podlega on przywróceniu.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone pod wpływem błędu lub groźby

Jest jednak inna możliwość. Zgodnie z art. 1019 § 1 K.c.: „jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca”.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Błąd dotyczący treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku to m.in. błąd co do osoby spadkodawcy, co do tytułu powołania lub co do przedmiotu spadku (brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, brak wiedzy o długach spadkowych).

Należy jednak wyraźnie wskazać, że błąd nie może być wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. W ewentualnym postępowaniu będzie Pani zatem musiała wykazać, że brak wiedzy o długach spadkowych lub o składzie masy spadkowej nie był spowodowany tym, że nie podjęła Pani wszelkich możliwych kroków w celu ustalenia majątku spadkowego.

Należy pamiętać o tym, że nie jest możliwe uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku, jeśli byłaby Pani w błędzie co do skutków prawnych określonych zdarzeń (błąd co do prawa). Nie może Pani uchylić się od skutków prawnych oświadczenia dlatego, że nie wiedziała Pani o jego skutkach.

Prawo do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wygasa w przypadku błędu po upływie roku od jego wykrycia. Nie ma natomiast znaczenia, czy jest ono wykonywane po stwierdzeniu nabycia spadku lub po dziale spadku, czy też przed tymi zdarzeniami. Wskazane jest zatem możliwie szybkie wystąpienie do sądu.

Przypominam, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, przy czym spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Sądem właściwym jest sąd spadku, czyli sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić – sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy (art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego – dalej K.p.c.).

Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Ponadto oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów.

Zgodnie z art. 690 § 1 K.p.c.: „w razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę”. Przeprowadzenie rozprawy ma na celu ustalenie, czy w konkretnej sprawie oświadczenie zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Ciężar dowodu spoczywa na spadkobiercy. W sytuacji, gdy przekona Pani sąd, zatwierdzi on uchylenie się spadkobiercy od skutków prawnych złożonego oświadczenia.

Ponownie podkreślam w tym miejscu, że nie można mówić o odwołaniu wniosku o odrzuceniu spadku – art. 1019 K.c. pozwala jedynie uchylić się od skutków odrzucenia spadku na skutek błędu.

Przykłady

Przypadek niespodziewanego długu

Jan, po śmierci swojej ciotki, zdecydował się odrzucić spadek, obawiając się przejęcia długów. Po odrzuceniu spadku dowiedział się, że w skład masy spadkowej wchodzi cenna kolekcja antyków, której istnienia wcześniej nie znał. Jan postanowił zwrócić się do sądu z wnioskiem o unieważnienie oświadczenia o odrzuceniu spadku, powołując się na błąd co do składu majątku spadkowego.

Wpływ na decyzję rodziny

Maria odrzuciła spadek po swoim bracie, pod wpływem rodziny, która przekonała ją, że wartości majątku nie rekompensują długów. Z czasem Maria odkryła, że informacje przekazane przez rodzinę były nieprawdziwe i majątek był znacznie większy niż długi. Maria zdecydowała się wystąpić do sądu z wnioskiem o unieważnienie decyzji o odrzuceniu spadku, twierdząc, że jej decyzja była wynikiem wprowadzenia w błąd przez bliskich.

Zmiana okoliczności finansowych

Tomasz odrzucił spadek po swojej babci, bo w chwili śmierci borykał się z trudnościami finansowymi i obawiał się przejęcia długów. Kilka miesięcy później jego sytuacja finansowa się poprawiła, co pozwoliło mu na przyjęcie spadku i pokrycie długów. Chociaż Tomasz próbował odwołać swoją decyzję, szybko dowiedział się, że prawo nie pozwala na odwołanie odrzucenia spadku po upływie sześciomiesięcznego terminu, chyba że może udowodnić błąd lub groźbę przy podjęciu decyzji.

Podsumowanie

Unieważnienie odrzucenia spadku jest możliwe tylko w specyficznych okolicznościach, takich jak błąd lub groźba przy podejmowaniu decyzji. Zgodnie z prawem polskim, spadkobierca ma ograniczony czas na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, a wszelkie próby odwołania takiej decyzji muszą zostać poparte solidnymi dowodami i zatwierdzone przez sąd. To ważne, aby przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji dotyczącej spadku dokładnie rozważyć wszystkie aspekty prawne i finansowe.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy prawnej w kwestii spadków? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i profesjonalnego sporządzania pism, które pomogą Ci skutecznie nawigować przez procesy spadkowe i zabezpieczyć Twoje prawa jako spadkobiercy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.