Odrzucenie spadku u notariusza
• Data: 2024-03-13 • Autor: Iryna Kowalczuk
Mam 15-procentowy udział w spadku po babci. Od jej śmierci nie minęło jeszcze 6 miesięcy. Jaka jest procedura odrzucenia spadku przeze mnie i przez moje 2-letnie dziecko u notariusza? Czy muszę stawić się osobiście u notariusza, czy mogę upoważnić brata, aby podpisał za mnie dokument? Czy mogę odrzucić spadek na rzecz jednego ze spadkobierców?
Kolejność powołania do spadku
Odpowiednio do przepisów Kodeksu cywilnego (K.c.) najbliżsi krewni zostają powołani do spadku z mocy ustawy w następującej kolejności:
- Najpierw dzieci i małżonek spadkodawcy;
- Dalej małżonek spadkodawcy, dzieci, wnuki, prawnuki spadkodawcy;
- Następnie małżonek i rodzice spadkodawcy (gdy nie ma dzieci i wnuków);
- W dalszej kolejności rodzice spadkodawcy (gdy nie ma małżonka, dzieci i wnuków);
- Dalej jeden rodzic i rodzeństwo spadkodawcy (ich zstępni) – gdy nie ma małżonka, dzieci i wnuków, a drugi rodzic nie żyje;
- Następnie dziadkowie (gdy nie ma innych bliższych krewnych). Udział spadkowy przypadający któremuś z dziadków przechodzi (jeśli nie może on lub nie chce dziedziczyć) na jego zstępnych.
- Pasierbowie (gdy nie żyją dziadkowie spadkodawcy);
- Na samym końcu gmina lub Skarb Państwa (gdy nie ma nawet pasierbów).
Zobacz również: Czy notariusz przesyła do sądu oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Odrzucenie spadku
Odrzucenie spadku powoduje wyłączenie spadkobiercy z dziedziczenia, tak jakby spadkobierca nie dożył otwarcia spadku, i do spadku zostają powołani spadkobiercy w dalszej kolejności. Nie ma możliwości odrzucenia spadku tylko na rzecz wybranego lub wybranych spadkobierców.
Zatem ma Pani 6 miesięcy, żeby złożyć stosowne oświadczenie dotyczące spadku (czy go Pani przyjmuje, czy też odrzuca).
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 K.c.). Dotyczy to zarówno spadkobiercy ustawowego, jak i testamentowego.
Dla spadkobierców ustawowych dziedziczących w pierwszej kolejności chwilą dowiedzenia się o tytule swojego powołania jest zazwyczaj chwila dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Dla spadkobierców branych pod uwagę w dalszej kolejności chwilą dowiedzenia się o tytule powołania do spadku będzie moment, w którym dowiedzieli się oni o odrzuceniu spadku przez spadkobierców branych pod uwagę w pierwszej kolejności.
Zobacz również: Odrzucenie spadku kolejność dziedziczenia
Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku
Jak wskazuje art. 641 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów.
Z kolei stosownie do art. 643 K.p.c. – o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie osoby, które według oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia, choćby w dalszej kolejności.
Stanie się tak nawet jeżeli oświadczenia o odrzuceniu spadku zostaną złożone u notariusza.
Art. 640 § 1 K.p.c. wskazuje, że: „Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku”.
Oświadczenie o odrzucenie spadku złożone przed notariuszem lub innym sądem
Jeżeli zatem oświadczenia o odrzuceniu spadku zostaną złożone w innym sądzie lub przed notariuszem, to zostaną one przesłane do sądu spadku (sądu rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy).
Istnieje również możliwość złożenia takiego oświadczenia przez pełnomocnika. W takiej sytuacji pełnomocnictwo musi być jednak udzielone na piśmie z urzędowym poświadczeniem podpisów. Wynika to z art. 1018 ust. 3 K.c. Nie widzę potrzeby ustanawiać brata pełnomocnikiem, bo musi i tak Pani udać się do notariusza.
Jeżeli zatem odrzuci Pani spadek po śmierci babci, a ma Pani niepełnoletnie dziecko – to również trzeba będzie odrzucić spadek w jego imieniu w ciągu 6 miesięcy od dnia, kiedy Pani odrzuci spadek.
Zobacz również: Po jakim czasie spadek przechodzi na skarb państwa?
Odrzucenie spadku przez nieletnie dzieci
Co się tyczy odrzucenia spadku przez nieletnie dzieci (także wnuki), to stwierdzić należy, że odrzucenie spadku przez osobę niepełnoletnią jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd, w konsekwencji czego rodzice nie mogą bez zgody sądu opiekuńczego dokonać takiej czynności ani wyrażać zgody na jej wykonanie (art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Tym samym rodzice muszą wystąpić do sądu opiekuńczego (którym jest wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego, w którego okręgu mieszka dziecko) z wnioskiem o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Jeśli z wnioskiem wystąpi tylko jedno z rodziców, drugie i tak musi zostać wysłuchane.
Sąd, rozpatrując sprawę, ocenia między innymi legalność czynności (odrzucenie spadku zwykle jest zgodne z obowiązującym prawem) i jej celowość, to znaczy, czy na odrzuceniu spadku nie ucierpi majątek dziecka. Ważne jest zatem dostarczenie dowodów, że spadek jest bardzo zadłużony i dla dziecka nie będzie korzystne jego przyjęcie.
Tak więc we wniosku należy uprawdopodobnić, że przyjęcie spadku pozostaje w sprzeczności z dobrem i interesem dziecka.
Wniosek musi być opłacony – opłatą stałą w wysokości 40 zł. Potwierdzenie uiszczenia opłaty należy załączyć do wniosku.
Jeżeli postępowanie przed sądem rodzinnym przedłuża się, to należy w ciągu 6 miesięcy od odrzucenia spadku przez Panią złożyć do sądu spadku oświadczenie o odrzuceniu spadku również w imieniu małoletniego dziecka, zaznaczając jednocześnie, że postępowanie przed sądem rodzinnym o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka wciąż się toczy (można w sądzie rodzinnym uzyskać stosowne zaświadczenie o tym, że sprawa jest w toku). Przerwie to wówczas bieg 6-miesięcznego terminu na złożenie stosownego oświadczenia do czasu wydania zgody przez sąd rodzinny.
Przykłady
Odrzucenie spadku z powodu zadłużenia
Anna dowiedziała się, że odziedziczyła po swoim wujku 15% udziałów w nieruchomości oraz znaczną część jego długów. Wujek zmarł, pozostawiając po sobie kredyt hipoteczny i nieuregulowane zobowiązania kart kredytowych. Anna, mając na uwadze dobro własnej rodziny i chcąc uniknąć przejmowania długów, zdecydowała się odrzucić spadek. Aby to zrobić, udała się do notariusza, gdzie złożyła oficjalne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Następnie, z pomocą prawnika, upewniła się, że cała procedura została przeprowadzona prawidłowo i że nie będzie ponosić odpowiedzialności za długi wuja.
Odrzucenie spadku przez niepełnoletnie dziecko
Magdalena, matka dwuletniego Kuby, otrzymała informację, że jej syn został jednym ze spadkobierców po zmarłej cioci. Spadek obejmował zarówno nieruchomości, jak i znaczne długi przekraczające wartość majątku. Zdając sobie sprawę z konsekwencji przyjęcia takiego spadku dla przyszłości finansowej syna, Magdalena postanowiła odrzucić go w jego imieniu. W tym celu skonsultowała się z adwokatem, który pomógł jej przygotować wniosek do sądu opiekuńczego o zezwolenie na odrzucenie spadku przez niepełnoletnie dziecko. Po uzyskaniu pozytywnej decyzji, Magdalena udała się z tą decyzją do notariusza, aby formalnie odrzucić spadek.
Odrzucenie spadku w celu ochrony przedsiębiorstwa rodzin
Tomasz był współwłaścicielem prosperującej firmy rodzinnej. Gdy dowiedział się, że odziedziczył po zmarłym kuzynie udziały w kilku przedsiębiorstwach znajdujących się na skraju bankructwa, zaczął obawiać się o potencjalne ryzyko dla własnej działalności. Obawiając się, że przyjęcie spadku mogłoby negatywnie wpłynąć na jego finanse i reputację firmy, postanowił odrzucić spadek. Tomasz udał się do notariusza, gdzie złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku. Następnie, aby zadbać o formalności prawne, skonsultował się z adwokatem specjalizującym się w prawie spadkowym, który upewnił go, że podjęta decyzja była w pełni zgodna z prawem i nie będzie miała negatywnych konsekwencji dla jego firmy.
Podsumowanie
Odrzucenie spadku u notariusza stanowi istotny mechanizm prawny, pozwalający spadkobiercom na uniknięcie przejmowania długów zmarłego. Procedura ta wymaga formalnego oświadczenia w obecności notariusza lub innego uprawnionego organu, a w przypadku niepełnoletnich spadkobierców dodatkowo zezwolenia sądu opiekuńczego. Artykuł podkreśla, że decyzja o odrzuceniu spadku musi być dobrze przemyślana, zwłaszcza w kontekście ochrony majątku rodzinnego oraz unikania niechcianych zobowiązań finansowych.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy przy odrzuceniu spadku? Skorzystaj z naszych porad prawnych online oraz profesjonalnego przygotowania pism. Nasi eksperci są do Twojej dyspozycji, aby ułatwić Ci ten proces i zapewnić spokój ducha. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
