Sprzedana darowizna a zachowek

Darowizna na rzecz jednego z dzieci

Z Pana relacji wynika, że w 2010 r. Pana mama przekazała w drodze darowizny, dla Pana siostry mieszkanie. Jednak Pana siostra w 2014 r. sprzedała przedmiotowe mieszkanie. Wobec powyższego pyta Pan, czy jako brat i syn darczyńcy ma prawo do tego majątku.

Pana mama jako jedyny właściciel mieszkania może nim swobodnie rozporządzać i nie potrzebuje do tego zgody swoich przyszłych spadkobierców. Wynika z tego, że darowizna na rzecz Pana siostry jest ważna i skuteczna i Pan nie może temu zapobiec. Jeżeli jednak darowizna wyczerpywała w całości lub w części spadek po Pana mamie, to po jej śmierci mógłby Pan domagać się od siostry uzupełnienia zachowku.

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

Zobacz również: Zachowek a sprzedaż nieruchomości

Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Z Pana wyjaśnień nie wynika, czy mieszkanie, które było przedmiotem darowizny, wyczerpywało lub prawie wyczerpywało cały spadek, czy tylko stanowiło pewną część całości.

Jak już wskazałem, gdy darowizna wyczerpywała lub prawie wyczerpywała spadek po Pana mamie, to można żądać zachowku od obdarowanego w całości, zaś jeżeli spadkobierca nie otrzymał po spadkodawcy kwoty, która nie jest równa kwocie zachowku – to przysługuje mu roszczenie o jego uzupełnienie.

Zgodnie z art. 993 Kodeksu cywilnego „przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę”.

Zobacz również: Czy służebność osobista jest dziedziczna?

Czy darowizna poczyniona za życia spadkodawcy jest doliczana do spadku?

Jednak stosownie do art. 994 § 1 „przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku”.

Darowizna mieszkania dla Pana siostry uczyniona przez Pana mamę będzie zaliczana do spadku, jeżeli nie jest to drobna darowizna, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęta (oczywiście darowizna nieruchomości taką nie jest) i bez względu na czas kiedy została dokonywana, nie liczy się tutaj czas, jaki upłynął od dnia ewentualnej śmierci Pana mamy.

Gdyby była taka możliwość, podstawą do domagania się zachowku od obdarowanego, gdy wartość darowizny wyczerpuje prawy cały spadek jest art. 1000 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny”.

Sprzedaż mieszkania otrzymanego od rodzica w darowiźnie a zachowek

Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.

Pana siostra zapewne przez sprzedaż mieszkania będzie twierdzić, że nie jest już wzbogacona. Kwestię tą będzie musiała udowodnić. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2013 r. (sygn. akt I ACa 1389/2013, Lexis.pl nr 8479274) „granica odpowiedzialności obdarowanego będącego równocześnie uprawnionym do zachowku (art. 1000 § 2 k.c.) jest różnica między wartością wzbogacenia uzyskanego z darowizny a wartością przysługującego zachowku. Na wielkość wzbogacenia mogą wpływać także inne okoliczności niż tylko odnoszące się do samego przedmiotu darowizny. Oceniając czy obdarowany jest nadal wzbogacony, należy porównać stan całego majątku obdarowanego z hipotetycznym stanem, który istniałby gdyby nie doszło do darowizny. Trzeba uwzględnić zmiany jakie zaszły w majątku obdarowanego w związku z otrzymaniem darowizny. Wzbogacenie pomniejszają koszty uzyskania darowizny np. taksa notarialna, koszty wpisu do księgi wieczystej, opłata sądowa, podatki, kwota przeznaczona na nakup przedmiotu późniejszej darowizny, czy wartość ustanowionej służebności”.

Zobacz również: Sprzedaż mieszkania po rodzicach

Przedawnienie roszczenia o zachowek

Na żądanie zachowku od siostry ma Pan ograniczony czas, bowiem zgodnie z art. 1007 § 2 Kodeksu cywilnego „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”.

Reasumując, na podstawie przedstawionego przez Pana stanu faktycznego należy stwierdzić, że nie ma Pan prawa do mieszkania darowanego Pana siostrze przez Pana mamę, jednak jeżeli po śmierci mamy okaże się, że nie może Pan uzyskać ze spadku po niej nawet zachowku (w równowartości pieniężnej lub majątku odpowiadającego tej wartości) to może żądać Pan uzupełnienia tego zachowku od osoby obdarowanej – w tym przypadku Pana siostry.

Proszę pamiętać, że zachowek po Pana mamie wynosi co do zasady połowę tego, co dziedziczyłby Pan, gdyby do darowizny na rzecz Pana siostry by nie doszło.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2013 r. (sygn. akt I ACa 1389/2013)

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.