Wypłata zachowku po sprzedaży spadku

Kto ma prawo do zachowku?

W Pani pytaniu zawarte są tak naprawdę dwa problemy – prawo do zachowku, jakie przysługuje pięciorgu dzieciom dziadka, oraz kwestia opodatkowania zbycia udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego „zstępnym [dzieciom, wnukom], małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Z treści tego przepisu wynika, że zachowek należy się przede wszystkim w przypadku powołania do spadku z testamentu. Jednak w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, iż prawo do wypłaty zachowku mają także osoby uprawnione w razie dziedziczenia ustawowego, jeśli nie otrzymały żadnej korzyści ze spadku, wobec zadysponowania przez spadkodawcę jego majątkiem za życia, np. w drodze umowy darowizny.

Otwarcie spadku nastąpiło w roku 2008 (w dniu śmierci babci), w tym dniu nabyła Pani spadek jako spadkobierca testamentowy, niezależnie od daty wydania postanowienia przez sąd w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Termin przedawnienia roszczenia o zachowek liczy się jednak od ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego), co zapewne nastąpiło w roku 2010 podczas postępowania spadkowego. Do 23 października 2011 r. termin przedawnienia roszczenia o wypłatę zachowku wynosił 3 lata, jednak niedawno ustawodawca zdecydował o jego wydłużeniu do lat pięciu. W chwili wejścia w życie nowelizacji prawa spadkowego ewentualne roszczenia dzieci dziadka nie były jeszcze przedawnione, zatem pięcioletni termin przedawnienia ma pełne zastosowanie do ich roszczeń.

Zobacz również: Czy należy się zachowek po sprzedaży domu?

Wspólna nieruchomość po nabyciu spadku

Nabyła Pani udział 1/2 w prawie własności nieruchomości lokalowej, druga połowa „pozostała” przy dziadku, w związku z łączącą go ze spadkodawcą (żoną) wspólnością ustawową. Jeśli w skład masy spadkowej wszedł tylko ten przedmiot, podstawą obliczenia zachowku będzie udział 1/2 w tym prawie o wartości 65 000 zł. Gdyby nastąpiło dziedziczenie ustawowe, każda z osób uprawnionych (mąż oraz pięcioro dzieci) otrzymaliby odpowiednio: żona nie mniej niż 1/4, gdyż dziedzicząc w zbiegu z dziećmi, udział współmałżonka nie może być mniejszy (art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego), zatem kwotowo wyniósłby 16 250 zł, pozostałą wartość należy podzielić na pięć części, każde z dzieci miałoby prawo do 9750 zł. Zachowek wynosi połowę tej kwoty, zatem dla każdego z dzieci dziadka powinna Pani uregulować kwotę 4875 zł, gdyby wystąpiono przeciwko Pani ze stosownym roszczeniem o wypłatę zachowku. Zresztą małżonek spadkodawcy (dziadek) także ma prawo do zachowku po żonie (1/2 z 16 250 zł).

Zobacz również: Spłata udziału w nieruchomości

Opodatkowanie zbycia udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat

Drugi sygnalizowany już wyżej problem, który dostrzegam w podanym stanie faktycznym, to kwestia opodatkowania zbycia udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie. Jeśli nieruchomość została nabyta w okresie od 01.01.2007 r. do 31.12.2008 r. (jak w Pani przypadku), to jej zbycie przed upływem okresu 5 lat, licząc od końca roku 2008, podlega opodatkowaniu 19% podatkiem od dochodu, stanowiącego różnicę pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania. Bez konieczności zapłaty podatku zbycia mogłaby Pani dokonać po 31 grudnia 2013 r.

Jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, za koszty uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn (art. 22 ust. 6d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Jako wnuczka nie miała Pani jednak obowiązku zapłaty podatku od spadku po dziadku. Podstawowymi dowodami dokumentującymi poniesione nakłady są faktury VAT oraz dokumenty, stwierdzające poniesienie kosztów administracyjnych.

Tak obliczony podatek płatny jest w terminie złożenia zeznania za rok podatkowy, w którym nastąpiło zbycie (a wiec do 30 kwietnia 2012 r.). Można uniknąć jego zapłaty, korzystając z tzw. ulgi meldunkowej, jeśli podatnik był zameldowany na pobyt stały w zbywanym budynku lub mieszkaniu przez okres nie krótszy 12 miesięcy przed datą zbycia. Okres ten należy liczyć dopiero od chwili nabycia lokalu, wcześniejsze zameldowanie w nim na pobyt stały nie ma znaczenia, taka interpretacja wynika ze stanowiska Ministra Finansów. Pamiętać jednak należy, aby z takiego zwolnienia z podatku skorzystać, trzeba złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 14 dni od daty zbycia stosowne oświadczenie o wymaganym zameldowaniu w danej nieruchomości. Jeżeli Pani tego nie zrobiła, 19% podatek od dochodu trzeba będzie zapłacić.

Masz podobny problem prawny i potrzebujesz porady prawnej, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼