Jak obliczyć zachowek?

Prawo wnuka do zachowku po babci

Kwestia zachowku została uregulowana w przepisach art. 991-1011 Kodeksu cywilnego (K.c.).

Zachowek jest to część spadku należna najbliższym zmarłego niezależnie od tego, kto został przez niego powołany do spadku w testamencie. Ustanowienie prawa do zachowku opiera się na założeniu, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia choćby części majątku swoim najbliższym.

W praktyce zachowek może być egzekwowany wtedy, gdy zmarły pozostawił testament, w którym albo w ogóle pominął osoby najbliższe, albo zapisał im zbyt małą część majątku. Problem zachowku nie istnieje, gdy osoby do niego uprawnione otrzymają w spadku po zmarłym lub w formie darowizny część majątku równą lub wyższą od tej, jaka należałaby się im z racji zachowku.

Kto i w jakich częściach dziedziczy?

Zgodnie z art. 991 K.c.: „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

W przedstawionej sprawie syn Pana zmarłego brata (jako jego zstępny), który nic nie otrzymał w testamencie, jest uprawniony do żądania zapłaty zachowku od spadkobierców testamentowych, czyli Pana i Pana rodzeństwa, jego interesy są bowiem chronione przez wyżej wymienione przypisy prawa.

Roszczenie o zachowek

Co do zasady roszczenie o zachowek należy wytoczyć przeciwko spadkobiercy i domagać się zapłaty określonej kwoty pieniężnej, zależnej oczywiście od wartości przysługującego udziału spadkowego.

Według art. 1007 K.c. roszczenie o zachowek wygasa po pięciu latach od chwili ogłoszenia testamentu.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb ustalenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku, będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 K.c.).

Oszacowanie wartości spadku

Dlatego, żeby dowiedzieć się, jakiej wysokości zachowek będzie przysługiwał synowi spadkodawcy, należy najpierw oszacować wartość spadku zgodnie z jego stanem (składnikami, wierzytelnościami oraz długami) z chwili śmierci spadkodawcy, następnie wyliczyć jego wartość po aktualnych cenach (cenach spełnienia roszczenia o zapłatę zachowku) i dopiero na końcu – ułamkową wartość tego spadku, stanowiącą zachowek.

Nie ma ustawowego obowiązku dokonywania obliczenia wartości składników majątku spadku i zachowku przez rzeczoznawcę – można zrobić to samodzielnie. W razie jakiegokolwiek sporu pomiędzy spadkobiercami a osobami uprawnionymi do zachowku co do jego wysokości niezbędne może się jednak okazać przeprowadzenie postępowania sądowego, w którym sąd może posiłkować się wiedzą biegłego – wówczas on wycenia wartość spadku i należnego zachowku.

Kalkulator zachowku, czyli jak obliczyć wysokość zachowku?

Aby ustalić wysokość należnego synowi zmarłego brata zachowku, należy obliczyć wartość aktywów spadku pozostawionego przez Pana mamę. W tym celu należy zsumować wartość przedmiotów spadkowych pozostawionych przez zmarłą oraz odjąć od tej kwoty pasywa spadku (długi spadkowe). Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy.

Przykładowy sposób obliczenia zachowku:

Wartość spadku ustaloną dla potrzeb obliczenia zachowku mnożymy przez udział danego spadkobiercy wynikający z dziedziczenia ustawowego oraz przez ułamek należnego zachowku, a od wyniku odejmujemy darowizny dla uprawnionego do zachowku. W ten sposób otrzymujemy wartość zachowku.

Dla celów wyliczenia zachowku należy przyjąć sytuację taką, jakby nie został sporządzony testament na rzecz Państwa.

Wówczas spadek po Pana mamie dziedziczyliby Pan, Pana rodzeństwo i syn zmarłego brata, każdy po 1/4. Należny zatem synowi zmarłego zachowek będzie wynosił 1/8 wartości spadku (1/2 x 1/4) lub 1/6 (2/3 x 1/4) – jeśli w chwili śmierci mamy jej wnuk był trwale niezdolny do pracy lub nieletni.

Jeśli syn zmarłego brata wystąpi do Państwa z wezwaniem o zapłatę zachowku w ciągu 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu, to radziłabym Państwu dobrowolnie zapłacić zachowek. W sytuacji, gdy Państwo nie porozumieją się co do wysokości zachowku, sprawa zapewne trafi do sądu, a co za tym idzie – mogą Państwo zostać obciążeni dodatkowymi kosztami, strona bowiem, która przegra sprawę, ponosi koszty procesu.

Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.