Przepisanie mieszkania za opiekę a zachowek

• Autor: Iryna Kowalczuk

Rodzice za życia przepisali swoje mieszkanie wnukowi w zamian za opiekę. Nie poinformowali nas o tym wcześniej. W międzyczasie mama zachorowała i zmarła. Czy my – trójka rodzeństwa (było nas czworo, ale czwarta siostra to matka tego wnuka), możemy domagać się zachowku po mamie od tego wnuka? Ojciec jeszcze żyje. O jaką kwotę się upominać i jakie kroki musimy poczynić? Nie robilibyśmy tego, ale wnuk oddał naszą mamę do domu opieki i tam zmarła.

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Przepisanie mieszkania za opiekę a zachowek

Prawo do zachowku

Przepisy o zachowku znajdują się w art. 991 i następnych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zmianami; dalej „K.c.”).

Prawo do zachowku ustanawia art. 991 K.c., zgodnie z którym:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Roszczenie z tytułu zachowku

Z cytowanego powyżej przepisu wynikają następujące zasady:

  • roszczenie z tytułu zachowku jest zawsze roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej (równowartość w pieniądzu 2/3 – gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni lub 1/2 udziału spadkowego – w pozostałych wypadkach – przysługującego spadkobiercy ustawowemu, który nie został powołany do dziedziczenia z mocy testamentu);
  • roszczenie z tytułu zachowku przysługuje wtedy, gdy dany spadkobierca należy do kręgu spadkobierców ustawowych, a przy dziedziczeniu testamentowym nie został powołany do spadku i nie otrzymał od spadkodawcy darowizny i/lub zapisu w testamencie. Należy pamiętać, że o zachowek można wystąpić tylko w ściśle określonym okresie czasu (5 lat od otwarcia spadku).

Zobacz również: Darowizna domu dla wnuka

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Umowa darowizny nieruchomości na rzecz wnuka a zachowek dla dzieci darczyńcy

O zachowek można się ubiegać również wówczas, kiedy spadkodawca przed swoją śmiercią dokonał darowizny, która wyczerpuje cały lub prawnie cały majątek spadkowy.

Jak wynika z opisu, Pani mama wraz z ojcem przekazali za pomocą umowy darowizny nieruchomość na rzecz wnuka wraz z prawem dożywotniego zamieszkiwania w tej nieruchomości oraz opieki ze strony wnuka. Z uwagi na to, Pani i pozostałym dzieciom zmarłej mamy będzie należał się zachowek od poczynionej na rzecz wnuka darowizny. Zachowek będzie się należał od wartości połowy uczynionej darowizny (od drugiej połowy zachowek będzie się należał po śmierci Pani ojca), obliczonej według cen obecnych, ale w odniesieniu do stanu nieruchomości, w jakim znajdowała się ona w chwili darowizny (czyli wszystkie nakłady, remonty, które poczynił wnuk nie będą podwyższały wartości tej nieruchomości).

Jakie kroki należy poczynić aby uzyskać zachowek od obdarowanego wnuka?

Jakie zatem kroki należy poczynić, aby uzyskać zachowek od wnuka? Przede wszystkim powinna Pani przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłej mamie.

Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia).

Postępowanie przed sądem

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Do wniosku należy dołączyć:

  • odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania (spadkobierców);
  • odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
  • odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet zamężnych;
  • odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy
  • oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).
  • testament (jeżeli został sporządzony).

Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą (czyli ojciec i czworo dzieci).

Wniosek wraz z dokumentami można złożyć osobiście lub wysłać pocztą.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdzi, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Spadkobiercy mogą także ustanowić pełnomocnika, który będzie ich reprezentował przed sądem.

Postępowanie przed notariuszem

Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym).

Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych.

Spadkobiercy muszą jednak spełnić następujące warunki:

  • do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi;
  • nie może być żadnych sporów między Państwem w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej).

Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane przeprowadzenie sprawy spadkowej.

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawczyni, akty urodzenia i małżeństwa spadkobierców, testament).

W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy.

Notariusz w obecności spadkobierców, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek.

W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Notariusz na podstawie protokołu dziedziczenia sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Nabierze jednak mocy prawnej dopiero, gdy zostanie zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.

Jaki jest koszt poświadczenia dziedziczenia u notariusza?

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł za protokół dziedziczenia, 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sama bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Do tej sumy należy dodać jeszcze 23% podatku VAT.

Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.

Po przeprowadzaniu sprawy spadkowej przed notariuszem albo w sądzie będzie Pani mogła wystąpić do wnuka z pisemnym wezwaniem o zapłatę zachowku. Jeżeli wnuk się nie zgodzi, wówczas powinna Pani skierować sprawę na drogę sądową.

Ile w Pani przypadku wyniesie zachowek?

Zakładając, że oprócz darowanego mieszkania nic wartościowego nie weszło w skład spadku po mamie, ani nie otrzymała Pani od niej za życia wartościowych darowizn, to zachowek należny Pani wyniesie 3/32 z połowy wartości mieszkania (Pani udział w spadku 3/16 razy ½ wartość zachowku) lub 1/8 (Pani udział w spadku 3/16 razy 2/3 wartość zachowku) od wartości połowy darowanej wnukowi Pani rodziców nieruchomości. Wyższy zachowek (1/8) będzie należał się Pani pod warunkiem, że w chwili śmierci mamy była Pani niezdolna do pracy. Jeżeli nie, należny Pani zachowek wyniesie 3/32 wartości połowy darowanej wnukowi nieruchomości.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Iryna Kowalczuk

O autorze: Iryna Kowalczuk

Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

Szukamy prawnika »