Darowizna pieniężna za życia spadkodawcy a zachowek

Darowizna pieniężna dla jednego z dzieci a zachowek po śmierci obojga rodziców

Jak wynika z opisu sprawy, dostała Pani od mamy pieniądze w formie darowizny. Pani mama nie ma na dzień dzisiejszy żadnych innych wartościowych przedmiotów, które po jej śmierci mogą wejść w skład masy spadkowej, natomiast Pani brat nie otrzymał za życia mamy żadnych darowizn.

Przepisy o zachowku znajdują się w art. 991 i następnych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zmianami, dalej zwanej: K.c.). Prawo do zachowku ustanawia art. 991 K.c., zgodnie z którym:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”

Zobacz również: Masa spadkowa a zachowek

Czy brat może domagać się zachowku po śmierci rodziców od obdarowanej siostry?

Z cytowanego powyżej przepisu wynikają następujące zasady:

• roszczenie z tytułu zachowku jest zawsze roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej (równowartość w pieniądzu 2/3 – gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni lub 1/2 udziału spadkowego – w pozostałych wypadkach – przysługującego spadkobiercy ustawowemu, który nie został powołany do dziedziczenia z mocy testamentu);
• roszczenie z tytułu zachowku przysługuje wtedy, gdy dany spadkobierca należy do kręgu spadkobierców ustawowych, a przy dziedziczeniu testamentowym nie został powołany do spadku i nie otrzymał od spadkodawcy darowizny i/lub zapisu w testamencie. Należy pamiętać, że o zachowek można wystąpić tylko w ściśle określonym okresie czasu.

Roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się bowiem w terminie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) albo od dnia otwarcia spadku (którym jest dzień śmierci spadkodawcy).

Odnosząc powyższe rozważania do przedstawionej przez Panią sytuacji faktycznej, należy stwierdzić, że jako obdarowana może być Pani zobowiązana po śmierci mamy do zapłaty zachowku dla brata, jeżeli brat o niego wystąpi.

Zobacz również: Scheda spadkowa a zachowek

Czy darowizna pieniężna będzie brana pod uwagę przy obliczaniu zachowku?

Darowizna pieniężna (200 tys. zł) nie należy z pewnością do drobnych darowizn, a więc zalicza się do spadku po śmierci mamy i od tej darowizny będzie należał się zachowek.

Aby ustalić wysokość należnego bratu zachowku, należy ustalić wartość aktywów spadku pozostawionego przez spadkodawcę – należy zsumować wartość przedmiotów spadkowych pozostawionych przez zmarłego oraz odjąć od tej kwoty pasywa spadku (długi spadkowe).

Do tego należy doliczyć wartość darowizny uczynionej na Pani rzecz.

Wartość zachowku oblicza się w następujący sposób: wartość spadku ustalona dla potrzeb obliczenia zachowku × (razy) udział danego spadkodawcy wynikający z dziedziczenia ustawowego × (razy) ułamek należnego zachowku – (minus) darowizny dla uprawnionego do zachowku = wartość zachowku.

Przy założeniu, że sytuacja opisana przez Panią się nie zmieni na dzień śmierci mamy, to Pani brat będzie mógł żądać zachowku w wysokości 1/4 (1/2 z 1/2) lub 1/3 (2/3 z 1/2) od wartości poczynionej darowizny. Wyższy zachowek będzie się mu należał, w sytuacji gdy na dzień śmierci mamy będzie niezdolny do pracy.

Zobacz również: Czy z darowizną przechodzą długi?

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.