Wola zmarłego niezapisana w testamencie

Spadek po osobie zmarłej

Co do zasady nie może Pana brat nic zrobić – zgodnie z prawem siostra i brat zmarłego z mocy ustawy będą dziedziczyć spadek w częściach równych. Prawo przewiduje testament oraz instytucje pominięcia w testamencie oraz tzw. wydziedziczenia jako instytucje zamykające lub ograniczające dziedziczenie osób uprawnionych do tego na mocy ustawy (przepisów prawa). W opisywanym przez Panią przypadku spadkodawca nie sporządził testamentu.

Po otwarciu spadku (śmierci spadkodawcy) jedyną możliwą sposobnością do zamknięcia drogi dziedziczenia jest możliwość uznania go za niegodnego dziedziczenia zgodnie z art. 928 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

§ 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku”.

Natomiast w opisywanym przypadku nie wskazała Pani ani jednego warunku, który by umożliwiał uznanie innych spadkobierców (siostrę) za niegodnych dziedziczenia. Ponadto w przypadku uznania za niegodną dziedziczenia siostry spadkodawcy uprawnioną osobą do dziedziczenia w jej miejsce byłby jej córka.

Zobacz również: Zwrot podatku po osobie zmarłej

Świadkowie przekazania ostatniej woli przez zmarłego

Zgodnie z art. 952 Kodeksu cywilnego

„[Testament ustny] § 1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

§ 2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

§ 3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków”.

Ważność testamentu ustnego – warunki

W opisywanym przez Pani stanie faktycznym bardzo ciężko będzie wykazać, iż spadkobierca sporządził tzw. testament ustny – niezbędne byłoby spełnienie powyższych warunków takich jak:

1. obecność przy takim ustnym testamencie JEDNOCZEŚNIE trzech niezainteresowanych spadkobraniem osób,
2. testament ustny został oświadczony przez spadkodawcę wskutek szczególnych okoliczności, ponieważ zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione,
3. zachowanie terminów wskazanych w przepisie (treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia albo w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem).

Jeżeli zostały spełnione powyższe przesłanki, to mogą Państwo złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu.

W związku z powyższym w niniejszym sprawie doszło do spadkobrania z mocy ustawy, a nie testamentu. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił żony, zstępnych (dzieci oraz wnuków), rodziców – a najbliższą rodziną jest rodzeństwo, to właśnie brat i siostra będą co do zasady jedynymi spadkobiercami.

Środki z polisy na życie

Środki z polisy na życie nie wchodzą do masy spadkowej ( nie podlegają dziedziczeniu). Osoba ubezpieczona, która zdecydowała się na zakup polisy na życie, uposaża inne osoby, które mają otrzymać świadczenie po jej śmierci. Dlatego nie może być mowy o dziedziczeniu – pieniądze otrzymują osoby wskazane w umowie. Polisa na życie działa w ten sposób, że ubezpieczyciel zabezpiecza środki wpłacane przez osobę ubezpieczoną i kiedy umowa się skończy, ubezpieczony dostanie wpłacone należne środki. W razie śmierci przed zakończeniem umowy ubezpieczenia środki te trafią do osoby wpisanej w polisie, czyli osoby uposażonej.

Długość postępowania spadkowego

Postępowanie trwa zależności od sądu oraz zgodności stron postępowania co do podmiotów uprawnionych do dziedziczenia itd. Co do zasady postępowanie spadkowe można załatwić u notariusza, który dokona poświadczenia dziedziczenia i na Państwa wspólny wniosek może również dokonać zgodnego podziału spadku. Natomiast w opisywanym przez Panie przypadku, zważając na skonfliktowanie spadkobierców, skierują Państwo z pewnością sprawę do sądu, co znacznie wydłuży całe postępowanie.

Samo postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku nie powinno być długie i powinno się skończyć na jedynym posiedzeniu, chyba że złożą Państwo wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu ustnego – wtedy postępowanie się jeszcze bardziej wydłuży ponieważ sąd będzie musiał przesłuchać świadków testamentu. Następnie najbardziej skomplikowanym i kosztownym postępowaniem będzie tzw. sprawa działowa, czyli sprawa o dział spadku pomiędzy spadkobiercami – sprawa ta również będzie z pewnością sprawą najdłuższą, ponieważ trzeba będzie sporządzić spis inwentarza (składniki wchodzące w skład spadku) oraz sąd będzie musiał je podzielić pomiędzy spadkobiercami. Jeżeli zależy Państwu na szybkim załatwieniu sprawy, to najlepiej porozumieć się z drugim spadkobiercą oraz załatwić wszystkie powyższe czynności u notariusza.

Spadkobierca, który opiekował się zmarłym i opłacał jego rachunki, ma szanse na zwrot przynajmniej części wydatków od pozostałych spadkobierców. Nie może jednak żądać od nich większego udziału w spadku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.