Kiedy wnuczka powinna odrzucić spadek?
• Data: 2022-05-12 • Autor: Grzegorz Stefanowski
Jestem wnuczką. Babcia zmarła 6 miesięcy temu, wiem, że okres na odrzucenie spadku to właśnie 6 miesięcy od śmierci babci. Męża babcia straciła 1,5 roku wcześniej. Do dziedziczenia pierwsze są dzieci babci – wujek i moja mama. Wujek odrzucił spadek miesiąc temu. Z mamą nie mam kontaktu, więc nie wiem. Kiedy jako wnuczka powinnam odrzucić spadek? Od jakiego terminu to liczyć?
Prosta linia dziedziczenia
W Pani przypadku powinniśmy mówić o możliwości odrzucania spadku z uwzględnieniem jego złożenia lub nie, ale przez Pani mamę, a nie wujka. To Pani bowiem, z ustawy dziedziczy po mamie, a ona po swojej mamie. Jest to więc prosta linia dziedziczenia, a nie boczna, jak w przypadku wujka.
Takie oświadczenie składa się, według dyspozycji art. 1015 Kodeksu cywilnego:
„Art. 1015 [Termin oświadczenia; skutki milczenia]
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”.
Kolejność odrzucania spadku
W Pani sytuacji, skoro bliżsi krewni spadkodawcy spadek po kolei odrzucili, to „kolejka” zbliża się do Pani. Skutki bowiem odrzucania spadku są takie, iż ta osoba uważana jest za taką, która spadku nie dożyła i po niej wchodzi kolejny krewny – zgodnie z art. 1020 Kodeksu cywilnego:
„Art. 1020 [Skutki odrzucenia spadku] Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku”.
Każda z takich osób ma prawo do przyjęcia lub odrzucenia spadku i ma na to, według ww. art. 1015 Kodeksu cywilnego, 6 miesięcy, ale od momentu, kiedy „kolejka” do niej dojdzie.
Ustalenie, czy mama odrzuciła spadek
Musi, więc Pani ustalić, czy mama spadek odrzuciła, gdyż dopiero od tej daty dla Pani zacznie biec termin do odrzucenia. Jeżeli mama spadku nie odrzuciła, to znaczy, iż z mocy ustawy przyjęła go z dobrodziejstwem inwentarza i kolejka w tej linii pokrewieństwa się zatrzymała. Jeżeli Pani tego nie wie, to trudno odpowiedzieć, czy ma Pani jeszcze czas, ale termin będzie biegł od momentu, gdy mama odrzuci albo się zatrzyma, gdy nie odrzuciła.
Jest to istotne, gdyż tylko spadkobierca może spadek odrzucić, staje się nim z mocy prawa, gdy do niego dojdzie „kolejka”. Zgodnie z tezą do wyroku Sądu Najwyższego z dn. 13.11.1990 r. (sygn. akt III CRN 365/90) „z istoty odrzucenia spadku (por. art. 1012 KC) wynika, że może ono odnieść skutek prawny określony w art. 1020 KC tylko wówczas, gdy składający takie oświadczenie dziedziczy spadek”.
Sposoby odrzucenia spadku przez wnuczkę
Spadek można odrzucić, zgodnie z dyspozycją art. 1018 Kodeksu cywilnego i art. 640 Kodeksu postępowania cywilnego:
„Art. 1018 [Cechy oświadczenia; forma]
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.
§ 2. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
§ 3. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym”.
Czyli można ustnie przed sądem (niekoniecznie przed tym samym, co sąd spadku, może być Pani sąd miejsca zamieszkania) w toku postępowania o przyjęcie ustnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub pisemnie, ale z podpisem urzędowo poświadczonym (czyli poświadczonym przez notariusza).
Ale można także od razu całościowo przed notariuszem, co jest najczęstsze, jeżeli nie uczestniczy się w postępowaniu spadkowym. Może to być także każdy notariusz i on wskaże szczegóły. Ale zawsze w kolejności dziedziczenia. W każdym przypadku, zawsze musi być odpis aktu zgonu.
„Art. 640 [Właściwość]
§ 1. Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku.
§ 2. Oświadczenia, o których mowa w paragrafie pierwszym, mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku”.
Oświadczenia te, w zależności od trybu, tak czy inaczej muszą znaleźć się w sądzie spadku, gdzie toczy się postępowanie spadkowe. Przesyłają je tam sąd lub notariusz.
Zobacz również: Odrzucenie spadku po ojcu a dziedziczenie po dziadku
Przejście spadku na dzieci
Ważną i oczywistą konsekwencją odrzucenia spadku i przejścia go na kolejnego krewnego, jest fakt, iż po Pani kolejną osobą mogą być Pani dzieci. Jeżeli są pełnoletnie, same muszą to zrobić (wtedy znowu kolejka idzie dalej, nawet do ich dzieci małoletnich).
Jeżeli Pani sama ma dzieci małoletnie, to będzie Pani odrzucała spadek w ich imieniu, ale za zgodą sądu rodzinnego i opiekuńczego (zgodnie z art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Taka bowiem czynność, według wykładni prawa, uważana jest za przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka małoletniego i sąd musi wyrazić zgodę.
„Art. 101 [Zarząd majątkiem dziecka]
§ 1. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.
§ 2. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.
§ 3. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko”.
Powyższą informację podaję jednak zapewne na wyrost, gdyż nie podała Pani, czy ma dzieci – zakładam, iż raczej nie.
Przykłady
Spadek z długami, o których dowiedziała się po czasie
Klaudia dowiedziała się o śmierci babci od sąsiadki kilka tygodni po pogrzebie, bo z rodziną nie utrzymywała kontaktu. Po jakimś czasie usłyszała od kuzynki, że jej matka – córka zmarłej – złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku. Klaudia zaczęła drążyć temat i okazało się, że w skład spadku wchodzą głównie niespłacone kredyty i zobowiązania wobec urzędów. Od momentu, w którym dowiedziała się o odrzuceniu spadku przez matkę, Klaudia miała tylko 6 miesięcy, by sama to zrobić. Dzięki szybkiej reakcji zdążyła, choć wcześniej była przekonana, że termin biegnie od daty śmierci babci.
Brak kontaktu z matką i błędne założenie o dziedziczeniu
Joanna myślała, że skoro jej wujek odrzucił spadek po babci, to kolej przyszła na nią. W rzeczywistości jednak nie wiedziała, że jej matka nadal żyje i nie złożyła żadnego oświadczenia. W efekcie „kolejka” do dziedziczenia w jej linii zatrzymała się na mamie. Joanna złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku na wszelki wypadek – ale okazało się, że nie miało ono żadnej mocy prawnej, bo formalnie nie była jeszcze spadkobierczynią. Upewnienie się, czy poprzedni krewny rzeczywiście spadek odrzucił, jest więc kluczowe.
Potrzeba odrzucenia spadku w imieniu dziecka
Natalia, jako wnuczka zmarłej, została powołana do spadku po tym, jak jej matka odrzuciła go u notariusza. Spadek okazał się być nieopłacalny – długi przewyższały wartość majątku. Natalia sama złożyła oświadczenie o odrzuceniu, ale miała też syna w wieku 10 lat. Chciała odrzucić spadek także w jego imieniu, ale potrzebowała zgody sądu rodzinnego. Wystąpiła więc do sądu z odpowiednim wnioskiem i dopiero po jego uzyskaniu złożyła oświadczenie jako przedstawiciel ustawowy.
Podsumowanie
Odrzucenie spadku przez wnuczkę możliwe jest dopiero wtedy, gdy dojdzie do niej „kolejka” dziedziczenia, czyli po wcześniejszym odrzuceniu spadku przez jej matkę. Termin sześciu miesięcy na złożenie oświadczenia liczony jest nie od daty śmierci babci, lecz od momentu, w którym wnuczka dowie się, że została spadkobierczynią – a więc po skutecznym odrzuceniu spadku przez matkę. Kluczowe jest ustalenie, czy matka rzeczywiście złożyła takie oświadczenie. Dopiero wtedy wnuczka powinna podjąć działania, składając je przed notariuszem lub sądem, mając na uwadze również sytuację swoich ewentualnych dzieci, które mogłyby wejść do spadku po niej.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w sprawie spadku lub nie wiesz, czy i kiedy złożyć oświadczenie o jego odrzuceniu? Skorzystaj z naszych porad prawnych online – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania, przeanalizują sytuację i pomogą Ci bezpiecznie przejść przez cały proces. Napisz do nas, a otrzymasz jasną i konkretną odpowiedź dostosowaną do Twojej sprawy.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1990 r. sygn. akt III CRN 365/90
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Grzegorz Stefanowski
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Nowy związek, stare majątki, jak zabezpieczyć spadek po pierwszym małżonku?
» Podejrzenie fałszerstwa testamentu i ukrywania majątku, co robić w takiej sytuacji?
» Wezwanie do udziału w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku
» Jak sprawdzić, czy zmarły krewny był zadłużony?
» Podział spadku po mamie i plany sprzedaży domu
