Załatwienie spraw spadkowych osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych. Posiada natomiast zdolność prawną. Oznacza to, że prawo do dziedziczenia osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie i osoby posiadającej pełną zdolność do czynności prawnej są takie same.

W szczególności osoba ubezwłasnowolniona może być spadkobiercą, również testamentowym.

Jako że zmarli rodzice ubezwłasnowolnionej całkowicie nie pozostawili testamentów, to po ich śmierci ma miejsce dziedziczenie ustawowe.

Art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) wskazuje, iż w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Stosownie do powyższego przepisu spadek po rodzicach ubezwłasnowolnionej całkowicie nabyli ona i jej brat (jeśli brat zmarł przed rodzicami, to jego udział dziedziczą jego zstępni (czyli dzieci), każdy po 1/2 udziału w spadku.

Brak zdolności do czynności prawnych powoduje, że czynności prawnych za ubezwłasnowolnionego dokonuje jego opiekun prawny. Pani jako opiekun może reprezentować ubezwłasnowolnioną w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku czy dział spadku.

Z uwagi na to Pani jako opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej, należycie dbając o jej interesy i majątek, powinna wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłych, a następnie o dział spadku (jeśli spadek odziedziczy oprócz córki zmarłych, również ich syn (ewentualnie jego zstępni).

W celu stwierdzenia nabycia spadku należałoby skierować do właściwego sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. W grę wchodziłoby stwierdzenie nabycia spadku po dwóch spadkodawcach. W zasadzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien dotyczyć nabycia spadku po jednym, określonym spadkodawcy. Obowiązujące przepisy nie wyłączają jednak możliwości połączenia kilku wniosków i rozpoznania ich w jednym postępowaniu. Możliwe jest więc połączenie postępowania i wydanie postanowienia odnośnie kilku osób kolejno po sobie dziedziczących.

W jednym wniosku można więc domagać się stwierdzenia nabycia spadku po matce i ojcu kuzynki. Dopuszczalne jest takie połączenie żądań, pod warunkiem że właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego żądania. Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W związku z tym, jeśli rodzice kuzynki mieli takie samo miejsce zamieszkania, możliwe będzie przeprowadzenie obu postępowań w ramach jednego wniosku.

We wniosku należałoby jednak wyraźnie zaznaczyć, że chodzi o stwierdzenie nabycia spadku po dwóch spadkodawcach.

Wniosek taki powinien zawierać ponadto:

1. imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
2. imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
3. akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców (odpis skrócony aktu urodzenia, odpis skrócony aktu małżeństwa).

Do wniosku należy również dołączyć odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie uczestników postępowania. W tym przypadku jedynymi uczestnikami postępowania będą zstępni brata kuzynki. Wniosek należy opłacić znakami opłaty sądowej lub przelewem w kwocie 50 zł (jeżeli wniosek obejmuje więcej niż jednego spadkodawcę – po 50 zł od każdego spadkodawcy).

Po złożeniu kompletnego wniosku sędzia wyznacza rozprawę, na którą wzywa wnioskodawcę i uczestników postępowania. Pouczenie o obowiązku lub braku obowiązku stawiennictwa w sądzie znajdzie się na wezwaniu na rozprawę.

Co w sytuacji, jeżeli ma Pani problem z odnalezieniem spadkobierców? Wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć wniosek o poszukiwanie pozostałych spadkobierców przez ogłoszenie w prasie.

W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia spadkobierców, ponieważ np. część spadkobierców przebywa za granicą, nie jest znany ich adres. Zachodzą tutaj dwie sytuacje:

1. Albo osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Zgodnie z art. 143 K.p.c., „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i jest wiadomo, że ta osoba w ogóle żyje.
2. Albo też w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też  imienia, nazwiska, nie wiadomo, czy żyje, czy nie. W takim wypadku właściwą instytucją jest tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Zgodnie z art. 672 K.p.c. „jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”.

Zgodnie z art. 673 „ogłoszenie powinno zawierać:

1. imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
2. datę śmierci spadkodawcy;
3. wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
4. wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. „Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia ogłoszenia w piśmie″ (art. 674 § 2). W praktyce ogłoszenie umieszcza się np. w „Rzeczpospolitej” oraz w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”.

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.).

Oznacza to, że sąd pomija w postanowieniu tych spadkobierców, których nie udało się odnaleźć i w Pani wypadku przyzna spadek w całości ubezwłasnowolnionej kuzynce.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »