Dziedziczenie przez osobę ubezwłasnowolnioną

• Data: 2024-01-05 • Autor: Iryna Kowalczuk

W dzisiejszym artykule omówimy, jakie prawa i możliwości ma osoba ubezwłasnowolniona całkowicie w kontekście dziedziczenia po zmarłych bliskich. Opiszemy sytuację prawną oraz obowiązki i uprawnienia opiekuna prawnego takiej osoby, bazując na przykładzie konkretnej rodziny i zawiłościach spadkowych, z jakimi się mierzy opiekun prawny. Zrozumienie tych zagadnień jest kluczowe dla efektywnego i zgodnego z prawem zarządzania spadkiem oraz ochrony interesów ubezwłasnowolnionego. Jako przykład posłuży nam sprawa, z jaką zwróciła się do nas pani Elżbieta.

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Dziedziczenie przez osobę ubezwłasnowolnioną

Tydzień temu pani Elżbieta została opiekunem prawnym swojej ubezwłasnowolnionej całkowicie kuzynki. Kuzynka przebywa w domu pomocy społecznej. Jej rodzice zmarli niecałe dwa lata temu, oboje w jednym dniu. Pozostawili po sobie mieszkanie. Mieli jeszcze syna, który też już nie żyje. On był po rozwodzie, miał dwóch synów, z którymi ani zmarły, ani nikt z rodziny pani Elżbiety nie utrzymywał kontaktów. Pani Elżbieta nie wiem, gdzie ich szukać, pyta więc, jak ma dalej, jako opiekun prawny, postępować. Jak wygląda dziedziczenie osoby ubezwłasnowolnionej? Czy sąd może ustanowić ubezwłasnowolnioną kuzynkę jedyną spadkobierczynią swoich rodziców? Jak załatwić sprawy związane ze spadkiem?

Prawo do dziedziczenia przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych. Posiada natomiast zdolność prawną. Oznacza to, że prawo do dziedziczenia osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie i osoby posiadającej pełną zdolność do czynności prawnej są takie same. W szczególności osoba ubezwłasnowolniona może być spadkobiercą, również testamentowym.

Jako że zmarli rodzice ubezwłasnowolnionej całkowicie kuzynki nie pozostawili testamentów, to po ich śmierci ma miejsce dziedziczenie ustawowe.

Art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) wskazuje, iż w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Stosownie do powyższego przepisu spadek po rodzicach ubezwłasnowolnionej całkowicie nabyli ona i jej brat (jeśli brat zmarł przed rodzicami, to jego udział dziedziczą jego zstępni (czyli dzieci), każdy po 1/2 udziału w spadku.

Brak zdolności do czynności prawnych powoduje, że czynności prawnych za ubezwłasnowolnionego dokonuje jego opiekun prawny.

Zobacz również: Odrzucenie spadku przez osobę niepełnosprawną 

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Reprezentowanie osoby ubezwłasnowolnionej w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

Pani Elżbieta, jako opiekun prawny kuzynki, może reprezentować ubezwłasnowolnioną w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku czy dział spadku. Dbając należycie o jej interesy i majątek, pani Elżbieta powinna wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłych, a następnie o dział spadku (jeśli spadek odziedziczy, oprócz córki zmarłych, również ich syn (ewentualnie jego zstępni).

W celu stwierdzenia nabycia spadku należałoby skierować do właściwego sądu stosowny wniosek. W grę wchodziłoby stwierdzenie nabycia spadku po dwojgu spadkodawcach. W zasadzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien dotyczyć nabycia spadku po jednym, określonym spadkodawcy, ale obowiązujące przepisy nie wyłączają możliwości połączenia kilku wniosków i rozpoznania ich w jednym postępowaniu. Możliwe jest więc połączenie postępowania i wydanie postanowienia odnośnie kilku osób kolejno po sobie dziedziczących.

Zobacz również: Majątek osoby ubezwłasnowolnionej po jej śmierci

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Połączenie postępowania i wydanie postanowienia odnośnie kilku osób kolejno po sobie dziedziczących

W jednym wniosku można więc domagać się stwierdzenia nabycia spadku po matce i ojcu kuzynki. Dopuszczalne jest takie połączenie żądań pod warunkiem, że właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego żądania. Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W związku z tym, jeśli rodzice kuzynki mieli takie samo miejsce zamieszkania, możliwe będzie przeprowadzenie obu postępowań w ramach jednego wniosku.

We wniosku należałoby jednak wyraźnie zaznaczyć, że chodzi o stwierdzenie nabycia spadku po dwóch spadkodawcach.

Co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Po złożeniu kompletnego wniosku sędzia wyznaczy rozprawę, na którą wezwie wnioskodawcę i uczestników postępowania. Pouczenie o obowiązku lub braku obowiązku stawiennictwa w sądzie znajdzie się na wezwaniu na rozprawę.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Problem z odnalezieniem spadkobierców

Co w sytuacji, jeżeli pani Elżbieta ma problem z odnalezieniem spadkobierców? Wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć wniosek o poszukiwanie pozostałych spadkobierców przez ogłoszenie w prasie.

W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia spadkobierców, ponieważ np. część spadkobierców przebywa za granicą, nie jest znany ich adres. Zachodzą tutaj dwie sytuacje:

  1. Albo osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Zgodnie z art. 143 K.p.c., „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i jest wiadomo, że ta osoba w ogóle żyje.
  2. Albo też w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też  imienia, nazwiska, nie wiadomo, czy żyje, czy nie. W takim wypadku właściwą instytucją jest tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Wezwanie spadkobierców nieznanych z miejsca pobytu przez ogłoszenie

Zgodnie z art. 672 K.p.c.: „Jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”. Zgodnie z art. 673ogłoszenie powinno zawierać:

  1. imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
  2. datę śmierci spadkodawcy;
  3. wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
  4. wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. „Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia ogłoszenia w piśmie″ (art. 674 § 2). W praktyce ogłoszenie umieszcza się np. w „Rzeczpospolitej” oraz w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”.

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.).

Oznacza to, że sąd pominie w postanowieniu tych spadkobierców, których nie udało się odnaleźć i w przypadku pani Elżbiety przyzna spadek w całości ubezwłasnowolnionej kuzynce.

Zobacz również: Rozporządzanie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie

Przykłady

Przypadek Anny i jej wuja
Anna została opiekunem prawnym swojego wuja Jana po tym, jak ten został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu zaawansowanej demencji. Kiedy zmarła jego siostra, pozostawiając nieruchomość, Anna jako opiekun musiała zainicjować postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Z pomocą prawnika złożyła odpowiednie dokumenty, a sąd przyznał spadek Janowi, który, pomimo ubezwłasnowolnienia, stał się jego właścicielem.

 

Historia Tomasza, niepełnosprawnego od urodzenia
Tomasz, urodzony z ciężkim stopniem niepełnosprawności, nigdy nie posiadał pełnej zdolności do czynności prawnych. Po śmierci rodziców jedynym żyjącym krewnym został jego starszy brat, który przejął nad nim opiekę prawną. Rodzice pozostawili mieszkanie, które według ustawy miało przejść na obu braci. Brat, jako opiekun prawny, zadbał o formalności związane z dziedziczeniem, umożliwiając im obu formalne przejęcie spadku i zarządzenie swoim udziałem.

 

Dylemat Ewy dotyczący zaginionego kuzyna
Ewa stała się opiekunem swojej ciotecznej siostry, Małgorzaty, po tym jak ta została całkowicie ubezwłasnowolniona. Kiedy zmarła ich wspólna ciotka, pozostawiła majątek, który według prawa miał przypaść obu dziewczynom. Problemem stał się zaginiony kuzyn, który również miał prawo do części spadku. Ewa, nie znając miejsca pobytu kuzyna, musiała złożyć wniosek o poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie w prasie, aby móc prawidłowo rozdzielić majątek zgodnie z prawem.

Podsumowanie

Dziedziczenie przez osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną jest możliwe i regulowane przepisami prawa, które gwarantują jej prawa do spadku. Opiekunowie prawni grają kluczową rolę w zarządzaniu i ochronie interesów ubezwłasnowolnionych spadkobierców, muszą więc dokładnie znać swoje obowiązki i możliwości prawne. Zrozumienie tych aspektów jest niezbędne do właściwego zarządzania spadkiem oraz zabezpieczenia przyszłości i dobrobytu osoby ubezwłasnowolnionej.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz porady w kwestiach spadkowych lub innych zagadnień prawnych? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i profesjonalnego sporządzania pism. Zapewniamy szybką i fachową pomoc dopasowaną do Twoich indywidualnych potrzeb. Zapraszamy do kontaktu poprzez formularz umieszczony pod tekstem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Iryna Kowalczuk

O autorze: Iryna Kowalczuk

Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

Szukamy prawnika »