Czy opiekun prawny może być spadkobiercą osoby ubezwłasnowolnionej?

Czy osoba ubezwłasnowolniona może sporządzić testament?

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności testowania, czyli nie może sporządzić ważnego testamentu.

Testament sporządzony przez osobę niemającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny. Potwierdza to art. 944 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.). Zgodnie z treścią tego przepisu:

„Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych”.

Osoby ubezwłasnowolnione są pozbawione zdolności do czynności prawnych (art. 12 K.c.). Tym samym majątek osoby ubezwłasnowolnionej podlega dziedziczeniu ustawowemu.

Odpowiednio do przepisów Kodeksu cywilnego najbliżsi krewni zostają powołani do spadku z mocy ustawy w następującej kolejności:

1. W pierwszej kolejności dzieci i małżonek spadkodawcy;
2. Dalej małżonek spadkodawcy, dzieci i wnuki spadkodawcy;
3. Następnie małżonek i rodzice spadkodawcy (gdy nie ma dzieci i wnuków);
4. W dalszej kolejności rodzice spadkodawcy (gdy nie ma małżonka, dzieci i wnuków);
5. Dalej jeden rodzic i rodzeństwo spadkodawcy (ich zstępni) (gdy nie ma małżonka, dzieci i wnuków, a drugi rodzic nie żyje);
6. Następnie dziadkowie (gdy nie ma innych bliższych krewnych). Udział spadkowy przypadający któremuś z dziadków przechodzi (jeśli nie może lub nie chce dziedziczyć) na jego zstępnych.
   Oznacza to, że w określonych sytuacjach do dziedziczenia dochodzi wujostwo (stryjostwo) spadkodawcy, a więc rodzeństwo jego rodziców oraz ich zstępni (jeśli ci również nie mogą lub nie chcą spadku przyjąć).
7. Pasierbowie (gdy nie żyją dziadkowie spadkodawcy);
8. Na samym końcu gmina lub Skarb Państwa (gdy nie ma nawet pasierbów).

Zobacz również: Śmierć osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej

Kto dostanie spadek po osobie samotnej niemającej spadkobierców ustawowych?

Jeżeli zatem jest Pani dla swojego podopiecznego osobą obcą (nie należy Pani do żadnej grupy dziedziczenia wymienionej powyżej), a Pani podopieczny faktycznie nie ma absolutnie żadnej osoby, która należałaby do ww. grup dziedziczenia – to spadek po podopiecznym przypadnie gminie jej ostatniego miejsca zamieszkania lub Skarbowi Państwa. Niestety bycie opiekunem prawnym osoby ubezwłasnowolnionej nie daje Pani żadnych preferencji, jeżeli chodzi o dziedziczenie.

Jak osoba ubezwłasnowolniona może przekazać nieruchomość na rzecz swojego opiekuna?

Jeżeli majątek osoby ubezwłasnowolnionej miałby przejść tylko na Panią, musiałoby to nastąpić jeszcze za życia osoby ubezwłasnowolnionej w drodze:

• darowizny albo
• umowy o dożywocie – jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość.

Należy jednak pamiętać, że na dokonanie powyższych czynności rozporządzających musiałaby Pani uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.

Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego (art. 156 w związku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i spraw nieletnich. Sądem miejscowo właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania ubezwłasnowolnionego. Powyższe czynności dokonane bez zgody sądu byłyby nieważne. Opłata w takim przypadku wynosi 40 zł.

Sąd będzie badał, czy takie rozporządzenie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej (czyli np. darowizna lub umowa dożywocia) jest dla niej korzystne.

Teraz kilka słów o tych konkretnych umowach, dzięki którym mogłaby Pani stać się właścicielem majątku po ubezwłasnowolnionym.

Zobacz również: Obowiązki opiekuna prawnego po śmierci osoby ubezwłasnowolnionej

Umowa darowizny

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 K.c.). Oświadczenie darczyńcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Ustanowienie przy tej czynności np. umowy dożywocia powinno przekonać sąd, że takie posunięcie nie będzie dla ubezwłasnowolnionego niekorzystne (tak jak to mogło być w sytuacji z umową darowizny jaka jest umową nieodpłatną).

Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy dożywocia

Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy dożywocia następuje zawsze z równoczesnym obciążeniem tej nieruchomości prawem dożywocia (art. 910 K.c.). Wówczas Pani jako nabywca nieruchomości zobowiązana jest do zapewnienia zbywcy (ubezwłasnowolnionemu) dożywotniego utrzymania.

Świadczenia przypadające dożywotnikowi z tytułu umowy dożywocia określa zwykle, i to w sposób często bardzo szczegółowy, umowa dożywocia. W przypadku braku odpowiednich postanowień umownych nabywca „powinien przyjąć dożywotnika jako domownika, dostarczyć mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym” (art. 908 § 1 K.c.).

W postępowaniu sądowym musiałaby Pan wykazać, że zamierzona czynność pozostaje w zgodzie z dobrem podopiecznego i jego interesami oraz że w zamian za przeniesienie udziału w nieruchomości zapewni mu Pani dożywotnie utrzymanie. Sąd musi nabrać przekonania, że ubezwłasnowolnionemu dostarczy Pani wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewni mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawi własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Reasumując, jeżeli ubezwłasnowolniony posiada nieruchomość, może Pani spróbować zwrócić się do sądu o zgodę na ustanowienie umowy dożywocia, jeżeli nie, to pozostaje jedynie wnioskować o zgodę na umowę darowizny. Oczywiście na wszystkie te umowy musi wydać zgodę sąd opiekuńczy.

Zobacz również: Zwykły zarząd majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej

Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.