• Autor: Iryna Kowalczuk
Od 10 lat jestem opiekunem prawnym całkowicie ubezwłasnowolnionej osoby. Mój podopieczny nie ma nikogo, żadnej rodziny. Kto będzie po nim dziedziczył? Czy opiekun prawny może być spadkobiercą osoby ubezwłasnowolnionej na mocy testamentu?
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności testowania, czyli nie może sporządzić ważnego testamentu.
Testament sporządzony przez osobę niemającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny. Potwierdza to art. 944 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.). Zgodnie z treścią tego przepisu:
„Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych”.
Osoby ubezwłasnowolnione są pozbawione zdolności do czynności prawnych (art. 12 K.c.). Tym samym majątek osoby ubezwłasnowolnionej podlega dziedziczeniu ustawowemu.
Odpowiednio do przepisów Kodeksu cywilnego najbliżsi krewni zostają powołani do spadku z mocy ustawy w następującej kolejności:
Zobacz również: Śmierć osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej
Jeżeli zatem jest Pani dla swojego podopiecznego osobą obcą (nie należy Pani do żadnej grupy dziedziczenia wymienionej powyżej), a Pani podopieczny faktycznie nie ma absolutnie żadnej osoby, która należałaby do ww. grup dziedziczenia – to spadek po podopiecznym przypadnie gminie jej ostatniego miejsca zamieszkania lub Skarbowi Państwa. Niestety bycie opiekunem prawnym osoby ubezwłasnowolnionej nie daje Pani żadnych preferencji, jeżeli chodzi o dziedziczenie.
Jeżeli majątek osoby ubezwłasnowolnionej miałby przejść tylko na Panią, musiałoby to nastąpić jeszcze za życia osoby ubezwłasnowolnionej w drodze:
Należy jednak pamiętać, że na dokonanie powyższych czynności rozporządzających musiałaby Pani uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.
Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego (art. 156 w związku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i spraw nieletnich. Sądem miejscowo właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania ubezwłasnowolnionego. Powyższe czynności dokonane bez zgody sądu byłyby nieważne. Opłata w takim przypadku wynosi 40 zł.
Sąd będzie badał, czy takie rozporządzenie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej (czyli np. darowizna lub umowa dożywocia) jest dla niej korzystne.
Teraz kilka słów o tych konkretnych umowach, dzięki którym mogłaby Pani stać się właścicielem majątku po ubezwłasnowolnionym.
Zobacz również: Obowiązki opiekuna prawnego po śmierci osoby ubezwłasnowolnionej
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 K.c.). Oświadczenie darczyńcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
Ustanowienie przy tej czynności np. umowy dożywocia powinno przekonać sąd, że takie posunięcie nie będzie dla ubezwłasnowolnionego niekorzystne (tak jak to mogło być w sytuacji z umową darowizny jaka jest umową nieodpłatną).
Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy dożywocia następuje zawsze z równoczesnym obciążeniem tej nieruchomości prawem dożywocia (art. 910 K.c.). Wówczas Pani jako nabywca nieruchomości zobowiązana jest do zapewnienia zbywcy (ubezwłasnowolnionemu) dożywotniego utrzymania.
Świadczenia przypadające dożywotnikowi z tytułu umowy dożywocia określa zwykle, i to w sposób często bardzo szczegółowy, umowa dożywocia. W przypadku braku odpowiednich postanowień umownych nabywca „powinien przyjąć dożywotnika jako domownika, dostarczyć mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym” (art. 908 § 1 K.c.).
W postępowaniu sądowym musiałaby Pan wykazać, że zamierzona czynność pozostaje w zgodzie z dobrem podopiecznego i jego interesami oraz że w zamian za przeniesienie udziału w nieruchomości zapewni mu Pani dożywotnie utrzymanie. Sąd musi nabrać przekonania, że ubezwłasnowolnionemu dostarczy Pani wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewni mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawi własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Reasumując, jeżeli ubezwłasnowolniony posiada nieruchomość, może Pani spróbować zwrócić się do sądu o zgodę na ustanowienie umowy dożywocia, jeżeli nie, to pozostaje jedynie wnioskować o zgodę na umowę darowizny. Oczywiście na wszystkie te umowy musi wydać zgodę sąd opiekuńczy.
Zobacz również: Zwykły zarząd majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej
Masz podobny problem prawny? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Indywidualne porady prawne przez internet
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24 pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim.
Zapytaj prawnika