Dziedziczenie po matce która nie miała męża

Kolejność dziedziczenia bez testamentu

W przypadku niepozostawienia przez spadkodawcę testamentu Kodeks cywilny w wyraźny sposób określa grupy spadkobierców ustawowych, które kolejno dochodzą do dziedziczenia po spadkodawcy. W pierwszej kolejności powołane są do dziedziczenia dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Porządek, w jakim dziedziczą poszczególne osoby, zgodnie z art. 931–935 ustawy wygląda następująco:

• W przypadku, gdy zmarły pozostawił potomstwo dziedziczą jego dzieci, a jeżeli nie dożyły otwarcia spadku – wnuki, prawnuki itd. oraz małżonek. W takiej sytuacji zstępni i małżonek dziedziczą w częściach równych, z tym jednak, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku, co ma znaczenie, gdy zmarły pozostawił więcej niż troje dzieci.
• W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa dziedziczy małżonek oraz rodzice, przy czym udział małżonka wynosi połowę spadku.
• W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa i jeden z rodziców nie żyje, dziedziczy:

1. 1. małżonek,
   2. żyjący rodzic,
   3. rodzeństwo, a jeżeli któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku – ich zstępni, przy czym udział spadkowy małżonka dziedziczącego wraz z żyjącym rodzicem, rodzeństwem lub ich zstępnymi wynosi połowę.

• W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa, małżonka, rodziców, rodzeństwa bądź zstępnych rodzeństwa:

1. 1. dziadkowie, w częściach równych,
   2. jeśli dziadkowie nie dożyli otwarcia spadku, ich miejsce zajmują ich zstępni (stryjowie, wujowie, ciotki).

• W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił nikogo z wymienionych powyżej uprawnieni do dziedziczenia są pasierbowie, a w przypadku ich braku dziedziczy gmina lub Skarb Państwa.

Wniosek o nabycie spadku

Tyle teorii. Pisała Pani, że mama była niezamężna, a jest Pani jedynym dzieckiem, więc z podanych przez Panią informacji wynika, że jest Pani jedyną spadkobierczynią, skoro mama nie miała męża.

Wniosek o wydanie postanowienia o nabyciu spadku przez sąd może złożyć każda osoba mająca w tym interes prawny, przede wszystkim spadkobierca. Sądem właściwym do złożenia wniosku jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy – Pani mamy. Opłata sądowa od takiego wniosku wynosi 55 zł. Oprócz tej opłaty opłacie podlega złożenie, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku.

Czas na stwierdzenie nabycia spadku

Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku (którym jest chwila śmierci spadkodawcy). Wyjątek od tej zasady może mieć miejsce wówczas, gdy wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenie o przyjęciu albo o odrzuceniu spadku.

Co istotne, sąd w takim postępowaniu nie zajmuje się kwestią, co wchodzi w skład spadku, oznacza jedynie przysługujące spadkobiercom udziały w majątku spadkowym.

Na marginesie pragnę przypomnieć, że strona nie musi kierować sprawy na drogę sądową, a skorzystać z usług notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Warunkiem uzyskania aktu jest zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez wszystkich spadkobierców – co w tym wypadku nie jest konieczne, jeżeli jest Pani jedyną spadkobierczynią.

Sposoby przyjęcia spadku po matce, która nie miała męża

Przyszły spadkobierca ma trzy drogi postępowania. Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego może on przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Można też spadek odrzucić.

6 miesięcy na podjęcie decyzji co do spadku

Zgodnie z art. 1015 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Wyłączona jest możliwość odwołania złożonego oświadczenia. Termin ten dla spadkobierców rozpoczyna się z dniem, w którym dowiedzieli się oni o tytule swego powołania. Z reguły będzie to dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Ten sześciomiesięczny termin jest zachowany, gdy przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie lub przed notariuszem. Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 20 lutego 1963 r., sygn. akt I CR 109/63 „do zachowania terminu wystarczy wniesienie do sądu lub państwowego biura notarialnego, chociażby niewłaściwego, podpisanego przez spadkobiercę i zawierającego niezbędne dane oświadczenia o odrzuceniu spadku”.

Zgodnie z art. 1018 § 3 Kodeksu oświadczenie można złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie można złożyć także przez pełnomocnika, lecz warunkiem ważnego pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia jest jego forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym, co oznacza, że własnoręczność podpisu musi być potwierdzona przez właściwy organ, którym m.in. jest notariusz.

Oświadczenie składane u notariusza

Obowiązkiem notariusza, a także sądu, gdy nie jest to sąd, w którego okręgu mieszkał spadkodawca, jest niezwłoczne przesłanie oświadczeń, wraz z załącznikami, do sądu spadku.

Zgodnie z art. 641 Kodeksu postępowania cywilnego ”oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;

2) tytuł powołania do spadku;

3) treść złożonego oświadczenia”.

Powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów. Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.

Mając prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź akt poświadczenia dziedziczenia powinna Pani udać się do banku. Praktyka banków jest różna, ale niezależnie od tego jak postąpi bank prowadzący wspólny rachunek, część środków przypadająca na zmarłego współwłaściciela wchodzi do jego masy spadkowej.

Zwolnienie z podatku dochodowego

Jeżeli przyjmie Pani spadek, to ciąży na Pani obowiązek zgłoszenia nabycia spadku do urzędu skarbowego. Jako że jest Pani córką i znajduje się Pani w tzw. zerowej grupie spadkowej, nie będzie Pani musiała płacić podatku od wartości spadku, jeżeli zgłosi Pani jego nabycie w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia. Stanowi o tym art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »