Wydziedziczenie dziecka a zachowek dla wnuków
• Data: 2024-09-03 • Autor: Marek Gola
Mój ojciec wydziedziczył i pozbawił zachowku testamentem moich dwóch braci, czyli swoich synów. Czy wnuki mają prawo wystąpić o zachowek po dziadku, jeśli nigdy nie interesowali się dziadkiem?
Czy zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku?
Odpowiedzi na Pana pytanie należy upatrywać w treści art. 1011 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. O ile zatem Pański ojciec w testamencie nie wydziedziczył wnuków, mogą oni domagać się zachowku. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Teoretycznie zatem nie jest możliwe pozbawienie wnuków zachowku, ale na pewno można podjąć walkę o jego obniżenie. W tym celu zasadne jest nadto powoływanie się na treść art. 5, zgodnie z którym „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego”. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81, w sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5.
Naruszenie zasad współżycia społecznego
Wskazuje Pan, iż wnuki w ogóle nie interesowały się dziadkiem, nie pomagały w opiece nad nim. Zasadne jest odpowiedzenie sobie na pytanie, czy ojciec (dziadek póki żył) należycie interesował się wnukami. Innymi słowy powoływanie się na zasady współżycia społecznego jest możliwe, ale aby miało to szanse powodzenia nienależyte zachowanie winno występować po stronie jego wnuków, w sytuacji kiedy dziadkowi nie można czynić z tego powodu, żadnego zarzutu. Naruszenie przez wnuków względem dziadka zasad współżycia społecznego musi być jednak udowodnione i to najlepiej zeznaniami świadków, którzy potwierdzą, że wnuki nie kontaktowały się z dziadkiem, nie opiekowali się nim, nigdy nie pytali, czy w czymś mu pomóc, nie partycypowali w kosztach opieki itp.
Celem uchronienia się przed zachowkiem zasadne jest ustalenie, czy ich ojciec nie otrzymał darowizny, a jeżeli tak – to jakiej wartości i kiedy, a także co stanowiło jej przedmiot.
Reasumując, wskazać należy, iż nikt nie jest Panu wstanie dać 100% gwarancji korzystnego dla Pana rozstrzygnięcia i oddalenia powództwa o zapłatę zachowku.
Przykłady
Brak kontaktu wnuków z dziadkiem
Pan Jan w testamencie wydziedziczył swoich dwóch synów – Marka i Piotra, uzasadniając to ich wieloletnim brakiem zainteresowania oraz zaniedbywaniem kontaktu z nim. Marek i Piotr mają swoje dzieci – wnuki Pana Jana, które jednak nigdy nie utrzymywały kontaktu z dziadkiem. Po śmierci Pana Jana wnuki wystąpiły o zachowek. Pan Marek, broniąc swojego testamentu, wskazuje na brak jakiejkolwiek relacji wnuków z dziadkiem oraz ich brak wsparcia czy opieki nad nim, mimo że Pan Jan wielokrotnie próbował nawiązać kontakt. Argumentacja ta opiera się na zasadach współżycia społecznego, podkreślając, że wnuki nie zasługują na zachowek, gdyż ich działanie (a właściwie jego brak) było sprzeczne z moralnością.
Darowizna dla syna a prawo wnuków do zachowku
Pan Karol, przygotowując swój testament, zdecydował się wydziedziczyć jedynego syna, Tomasza, z powodu wieloletnich konfliktów rodzinnych i braku jakiejkolwiek pomocy z jego strony. Tomasz ma dwie córki, które również nie interesowały się swoim dziadkiem. Po śmierci Pana Karola wnuczki zażądały zachowku. Jednakże, podczas postępowania sądowego okazało się, że ich ojciec, Tomasz, otrzymał od dziadka znaczną darowiznę w postaci mieszkania, co wyczerpało należny mu udział w spadku. Sąd uznał, że darowizna dla Tomasza wyczerpuje roszczenia jego zstępnych, co znacząco zmniejsza szanse wnuczek na otrzymanie zachowku.
Próba obniżenia zachowku ze względu na zasady współżycia społecznego
Pani Maria wydziedziczyła swojego syna Adama, który wyjechał za granicę i nie kontaktował się z nią przez wiele lat. Po śmierci Marii, wnuki – dzieci Adama – zażądały zachowku. W trakcie rozprawy sądowej, pełnomocnik brata Pani Marii wskazał, że wnuki nigdy nie interesowały się babcią, nie odwiedzały jej ani nie wspierały w trudnych chwilach, mimo że miały takie możliwości. Podniósł również argumenty wynikające z zasad współżycia społecznego, próbując przekonać sąd do obniżenia należnej kwoty zachowku. Sąd uwzględnił częściowo te argumenty, przyznając wnukom zachowek, ale w niższej kwocie, uznając ich postawę za częściowo niezgodną z zasadami moralnymi i społecznymi.
Podsumowanie
Wnuki wydziedziczonych dzieci mogą ubiegać się o zachowek po dziadku, chyba że same zostały wydziedziczone w testamencie. Jednakże, jeśli wnuki nie wykazywały zainteresowania dziadkiem i nie utrzymywały z nim kontaktu, możliwe jest obniżenie należnego zachowku na podstawie zasad współżycia społecznego.
Oferta porad prawnych
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism w sprawach dotyczących wydziedziczenia i zachowku. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać wsparcie prawne dostosowane do Twoich potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
