Świadczenie pielęgnacyjne po śmierci osoby uprawnionej
• Autor: Wioletta Dyl
Moja mama ma orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym. Opiekował się nią mój brat. Od 5 lat (do 31.10.2020 r.) pobierał z tego tytułu specjalny zasiłek opiekuńczy. W listopadzie 2019 r. złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku z opieką nad matką. Decyzja burmistrza była odmowna, ale brat odwołał się do SKO i 5 stycznia br. otrzymał decyzję przyznającą świadczenie od 1 listopada ubiegłego roku. Niestety brat zmarł nagle 4 dni po tej decyzji, a gmina nie zdążyła wypłacić mu zaległego świadczenia. Czy zatem matka może ubiegać się o wypłacenie świadczenia za listopad i grudzień ubiegłego roku, skoro brat był na jej utrzymaniu przez te miesiące (nie miał innych dochodów)? Czy to świadczenie nie powinno wejść w skład masy spadkowej po bracie?
Świadczenie pielęgnacyjne ściśle związane z uprawnioną osobą
Świadczeniami opiekuńczymi wymienionymi w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2003 r. Nr 228, poz. 2255 z późn. zm. t.j. 2016) pozostają m.in. świadczenie pielęgnacyjne i zasiłek pielęgnacyjny. Jak to już Pani zapewne wiadomo, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przysługuje m.in. matce albo dziecku, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. Mówi o tym art. 17 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach rodzinnych. Niepełnosprawność musi być potwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności. Przy tym należy pokreślić, że wymienione świadczenia są ściśle związane z osobą je pobierającą. Co za tym idzie, świadczenia te nie są dziedziczne, o czym mówi art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„Art. 922. § 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.”
Czy świadczenie niewypłacone z powodu śmierci uprawnionego przejedzie na spadkobierców?
Okoliczność ścisłego związku świadczeń pieniężnych wypłacanych przez ośrodek pomocy społecznej z osobą zmarłego ma swoje potwierdzenie w doktrynie i orzecznictwie sądowym. Na przykład postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. (sygn. akt: II SA/Łd 1054/10) oraz postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 marca 2006 r. (sygn. akt: I SA/Wa 119/06), gdzie oba składy orzekające potwierdziły, że „(…) przyznanie świadczenia z pomocy społecznej (zasiłek stały) – odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego skarżącego”, „(…) należy stwierdzić, że przedmiot niniejszego postępowania – zasiłek stały i opłacanie [...] – dotyczy wyłącznie praw ściśle związanych z osobą zmarłego skarżącego”. Z tym samym stanowiskiem Sądów Administracyjnych spotkać się można w odniesieniu do świadczeń rodzinnych. W wyroku z dnia 17 lutego 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyjaśnił: „(…) nie ulega wątpliwości, że uprawnioną osobą do zasiłku pielęgnacyjnego była M.C. Zasiłek ten jest świadczeniem ściśle związanym z osobą uprawnioną, a zatem śmierć tej osoby nie rodzi żadnych przekształceń podmiotowych, lecz prawo do owego zasiłku wygasa z mocy prawa z chwilą śmierci uprawnionego”.
Wygaśnięcie świadczenia z mocy prawa
Powyższe oznacza nie mniej i nie więcej, że z chwilą śmierci świadczeniobiorcy (tutaj: Pani brata), uprawnienie do wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego przez ośrodek pomocy społecznej wygasa z mocy prawa. Spadkobiercy więc nie będą mogli skutecznie dochodzić wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego realizowanego przez ośrodek, a to z uwagi na brak wstąpienia w prawa i obowiązki zmarłego w części dotyczącej roszczenia o kontynuację wypłaty, ewentualnie wypłatę zaległego zasiłku pielęgnacyjnego. W opisanej sytuacji, gdy Pani zmarłemu bratu doręczono decyzję przyznającą świadczenie, lecz przed śmiercią nie zdążono świadczenia wypłacić, uprawnienie do ich realizacji wygasa z mocy prawa.
Zatem przykro mi, ale omawiane świadczenie pielęgnacyjne nie wchodzi do masy spadkowej po Pani zmarłym bracie, ani też nie istnieje tytuł do ubiegania się o wypłatę tego świadczenia, z uwagi na brzmienie art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego.
Przykłady
Pani Elżbieta z Torunia opiekowała się swoim niepełnosprawnym mężem od kilku lat, rezygnując z pracy zawodowej. W grudniu otrzymała decyzję o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego z wyrównaniem za dwa miesiące wstecz. Niestety, mąż zmarł tydzień później, zanim gmina zdążyła wypłacić środki. Urzędnicy poinformowali ją, że mimo przyznania świadczenia, wypłata nie jest już możliwa, ponieważ prawo do świadczenia wygasło z chwilą śmierci uprawnionego.
Pan Jacek z Lublina poświęcił karierę zawodową, aby opiekować się swoją niepełnosprawną siostrą. Otrzymywał specjalny zasiłek opiekuńczy, ale po korzystnym dla niego wyroku SKO został mu przyznany wyższy – świadczenie pielęgnacyjne – z datą wsteczną. W trakcie oczekiwania na wypłatę zmarł. Rodzina próbowała dochodzić zaległego świadczenia w jego imieniu, jednak urząd odmówił, powołując się na jego ścisły związek z osobą zmarłą.
Pani Halina ubiegała się o świadczenie pielęgnacyjne, opiekując się ojcem z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Gdy w końcu otrzymała decyzję pozytywną, była w trakcie zbierania dokumentów do wypłaty, ale ojciec zmarł niespodziewanie. Mimo że decyzja zapadła wcześniej, świadczenie nie zostało wypłacone, a gmina odmówiła jego przekazania – tłumacząc, że prawo do niego wygasło z chwilą śmierci osoby, nad którą sprawowano opiekę.
Podsumowanie
Świadczenie pielęgnacyjne, choć istotne dla osób rezygnujących z pracy w celu opieki nad bliskimi, jest świadczeniem ściśle związanym z osobą je pobierającą. Zgodnie z przepisami prawa oraz orzecznictwem sądowym, wygasa ono z chwilą śmierci świadczeniobiorcy i nie wchodzi do masy spadkowej. Oznacza to, że nawet jeśli decyzja o jego przyznaniu została wydana przed śmiercią, a wypłata nie została jeszcze zrealizowana, nie ma podstaw prawnych do jego dochodzenia przez rodzinę lub spadkobierców. Taka regulacja, choć może budzić emocje, wynika z osobistego charakteru świadczeń opiekuńczych.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach rodzinnych, świadczeń czy opieki nad osobą niepełnosprawną? Skorzystaj z naszych porad prawnych online – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Nasi prawnicy udzielają fachowych odpowiedzi na podstawie obowiązujących przepisów i aktualnego orzecznictwa. Niezależnie od tego, gdzie mieszkasz, możesz otrzymać profesjonalną pomoc dostosowaną do Twojej sytuacji.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. sygn. akt: II SA/Łd 1054/10
3. Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 marca 2006 r. sygn. akt: I SA/Wa 119/06
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Wioletta Dyl
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Śmierć męża a długi egzekucyjne, co musi zrobić wdowa bez intercyzy?
» Nowy związek, stare majątki, jak zabezpieczyć spadek po pierwszym małżonku?
» Podejrzenie fałszerstwa testamentu i ukrywania majątku, co robić w takiej sytuacji?
» Wezwanie do udziału w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku
» Jak sprawdzić, czy zmarły krewny był zadłużony?
POLECAMY
Zadaj pytanie »
- Jak obliczyć zachowek po ojcu i dochodzić swoich roszczeń, gdy żyje matka?
- Przedawnienie zachowku od darowizny
- Procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu
- Postępowanie spadkowe, w sądzie czy u notariusza?
- Zrzeczenie się swojej części spadku
