Dwa testamenty notarialne, który jest ważniejszy?
• Data: 2024-02-06 • Autor: Iryna Kowalczuk
Artykuł porusza złożoną tematykę konfliktów spadkowych wynikających z istnienia dwóch różnych testamentów. Nasza klientka dostała wezwanie na rozprawę dotyczącą spadku po babci. Posiada jej testament z 1970 r., w którym zapisała wnuczce połowę majątku. Okazało się jednak, że 12 lat później napisała drugi testament o innej treści (przekazanie całości majątku swojemu synowi, dla wnuczki mała rekompensata). Pani Barbara pyta, czy ma ujawnić swój testament. Kiedy? Czy oba testamenty będą brane pod uwagę?
Regulacje odnoszące się do dziedziczenia testamentowego
Kwestie testamentów zostały szczegółowo uregulowane w księdze IV Kodeksu cywilnego (K.c.) zatytułowanej „Spadki”. Możemy tutaj odnaleźć nie tylko regulacje odnoszące się do dziedziczenia testamentowego jako takiego, ale również sporządzania ostatniej woli spadkobiercy, formy poszczególnych testamentów zwykłych i szczególnych oraz sytuacji, gdy pozostawiono dwa lub większą liczbę testamentów.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołanie sporządzonego już testamentu może nastąpić w różny sposób. Przede wszystkim spadkodawca może go odwołać poprzez pozbawienie testamentu cech, od których zależy jego ważność – np. przy testamencie własnoręcznym zamaże podpis i poskreśla datę jego sporządzenia. Może oczywiście podrzeć także testament. Innym sposobem jest również sporządzenie nowego testamentu.
Odwołanie testamentu
Zgodnie z art. 946 K.c. i następnymi, odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Powyższa regulacja ma zatem zastosowanie w przypadku, gdy spadkobierca pozostawił po sobie dwa różne testamenty.
Który testament jest ważny - wcześniejszy i późniejszy?
Generalna zasada, jaka jest stosowana w takiej sytuacji, to, że testament późniejszy uchyla testament wcześniejszy. Nie jest ważna forma poszczególnych testamentów. Oczywiście musimy mieć na względzie ważność obydwu testamentów. Zasadniczo zatem z reguły będzie obowiązywać testament późniejszy – decyduje jak najbardziej data jego sporządzenia. Jeżeli jednak późniejszy testament okaże się z jakichkolwiek przyczyn nieważny (np. zmarły nie miał już zdolności do jego sporządzenia, bo został ubezwłasnowolniony całkowicie), to nie będzie miał on jakiejkolwiek mocy wiążącej. Tym samym ważny będzie pierwszy testament. Dodatkowo jeśli drugi testament tylko częściowo jest sprzeczny z treścią pierwszego testamentu, to ważne będą dwa z nich – ale tylko co do części ze sobą niesprzecznej. Niedające się ze sobą pogodzić sprzeczności rozstrzyga się na korzyść nowego, późniejszego testamentu i w tym zakresie to on będzie obowiązywał.
Zobacz również: Odnalezienie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku
Ujawnienie starego testamentu w postępowaniu spadkowym
Tak więc w opisanej sprawie, jeżeli drugi, późniejszy testament okaże się ważny, to on będzie obowiązywał i na jego podstawie będzie odbywało się dziedziczenie. Ważność testamentu nowego i starego będzie badał sąd, dlatego nasza klientka powinna albo napisać do sądu pismo, w którym opisze sprawę tak jak w niniejszym pytaniu i dołączy do pisma poprzedni testament, albo może to zrobić na rozprawie, na którą zapewne zostanie wezwana wraz z innymi spadkobiercami babci. Tak czy inaczej pani Barbara nie może ukrywać istnienia pierwszego testamentu babci, gdyż gdyby ten drugi okazał się nieważny, to dziedziczenie będzie się odbywało na podstawie tego pierwszego. Poza tym zgodnie z art. 646 Kodeksu postępowania cywilnego każda osoba, u której znajduje się testament, obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku (czyli sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy), gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła ten testament u notariusza. W przypadku gdy testament, o którym wiadomo, że został spisany, do sądu lub do notariusza jednak nie wpływa, ten, kto bezzasadnie uchyla się od wykonania obowiązku jego przedłożenia, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.
Co się tyczy kwestii zapewnienia spadkowego, to jego istota polega na tym, iż spadkobierca, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, oświadcza o wszystkim, co mu jest wiadome co do istnienia lub nieistnienia osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz o testamentach spadkodawcy. Jeżeli nasza klientka tego zapewnienia jeszcze nie składała, to będzie musiała to zrobić na pierwszej rozprawie.
Przykłady
Przypadek Pani Anny i rodzeństwa
Pani Anna była przekonana, że jako najstarsza córka odziedziczy dom rodzinny zgodnie z testamentem jej ojca z 1990 roku. Jednak po śmierci ojca jej brat przedstawił nowszy testament z 2005 roku, w którym ojciec zapisał cały majątek tylko jemu. Okazało się, że ojciec zmienił zdanie po kłótni z panią Anną, ale nigdy jej o tym nie powiedział. Sytuacja ta wywołała konflikt rodzinny i sprawę musiał rozstrzygnąć sąd.
Historia Pana Krzysztofa
Pan Krzysztof znalazł stary testament swojej zmarłej ciotki, który go bardzo zaskoczył. Testament z 1980 roku jasno wskazywał, że cały jej majątek ma zostać przekazany lokalnemu schronisku dla zwierząt. Jednak rodzina była przekonana, że majątek zostanie podzielony między nich, ponieważ ciotka obiecywała to wielokrotnie. Kiedy sprawa trafiła do sądu, okazało się, że ciotka nigdy nie sporządziła nowego testamentu na piśmie, a obietnice ustne nie miały mocy prawnej.
Sprawa Pani Katarzyny
Pani Katarzyna otrzymała w spadku od swojego dziadka stary dom na wsi zgodnie z testamentem z 1995 roku. Kilka lat później jej rodzina odkryła drugi testament sporządzony tuż przed śmiercią dziadka, w którym zapisał cały swój majątek organizacji charytatywnej. Pani Katarzyna stanęła przed dylematem moralnym i prawnym – czy ujawnić nowy testament, który pozbawiał ją spadku, ale był ostatnią wolą dziadka. Ostatecznie zdecydowała się przekazać sprawę do sądu, który potwierdził ważność nowszego testamentu.
Podsumowanie
Podsumowując, zasadniczo jeśli jest kilka testamentów, to ważny jest ten nowszy. Zawsze jednak należy ujawnić treść posiadanego testamentu, gdyż zatajanie go jest niezgodne z prawem. W sprawach spornych konieczne może okazać się oddanie sprawy pod ocenę sądu.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz porady prawnej w kwestiach spadkowych? A może spadkodawca pozostawił kilka testamentów? Skorzystaj z naszych usług on-line, oferujemy profesjonalne porady prawne. Skontaktuj się, używając w tym celu formularza umieszczonego pod tekstem.
Akty prawne i przepisy:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
