Dziedziczenie ziemi rolnej przez osobę nie będącą rolnikiem
• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Nie jestem rolnikiem i nie mam wykształcenia rolniczego. Wiem, że nie mogę dziedziczyć gruntów rolnych, których jestem jedynym spadkobiercą. Czy w jakiś sposób mogę przekazać komuś tę ziemię rolną lub ją sprzedać?
Ograniczenia w dziedziczeniu gruntów rolnych przed 14 lutego 2001 r.
Wszystko zależy od tego, kiedy nastąpiło otwarcie spadku, czyli śmierć właściciela nieruchomości (gruntów rolnych), po którym Pan dziedziczy.
Jeśli spadek został otwarty przed datą stwierdzenia niezgodności z Konstytucją przepisów dotyczących dziedziczenia gospodarstwa rolnego – i nie posiada Pan uprawnień określonych w przepisach – nie będzie Pan faktycznie dziedziczył.
„Ustawa wyraźnie wskazuje, że spadkobierca musi pracować bezpośrednio przy produkcji rolnej, i że praca ta ma mieć charakter trwały. Przesłanka określona w pkt 1 art. 1059 nie jest więc spełniona, gdy praca w gospodarstwie rolnym nie pozostaje w ścisłym związku z produkcją rolną (np. opieka nad końmi w stadninie). Praca ta musi mieć charakter stały. Musi zatem stanowić jedyne lub przynajmniej równorzędne z innymi źródło utrzymania. Nie ma natomiast znaczenia, w jakiej formie prawnej jest ona świadczona, a także, czy spadkobierca pracuje w swoim gospodarstwie, czy też innych osób. Bez znaczenia pozostaje w zasadzie okoliczność, jak długo praca jest wykonywana. Wymaganie, aby praca miała charakter stały oznacza nie tylko to, że nie może mieć charakteru dorywczego, ale także, że nie może ona trwać zbyt krótko. Jeżeli spadkobierca podjął pracę np. na kilka dni przed śmiercią spadkodawcy, z reguły przesłanki stałej pracy nie można uznać za spełnioną. Sąd Najwyższy natomiast podkreślił, że praca taka może być wykonywana tylko w gospodarstwie rolnym” (orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2000 r., sygn. akt II CKN 684/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 142).
Przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia (art. 1064). Zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 12 grudnia 1990 r. w sprawie warunków dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 89, poz. 519) (art. 1058) „spadkobierca ma przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej uprawniające do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, jeżeli:
- ukończył zasadniczą lub średnią szkołę rolniczą albo szkołę ekonomiczną o specjalności przydatnej do prowadzenia produkcji rolnej,
- ukończył szkołę wyższą o kierunku rolniczym lub ekonomicznym, jeżeli kierunek ukończonych studiów daje przygotowanie do prowadzenia produkcji rolnej,
- uzyskał przygotowanie zawodowe do pracy w rolnictwie na skutek doskonalenia zawodowego prowadzonego przez uprawnione do tego zakłady pracy, jednostki organizacyjne i inne osoby prawne lub fizyczne,
- wykaże się stałą pracą przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku.
Tak było do 14 lutego 2001 roku.
Zobacz również: Dziedziczenie gospodarstwa rolnego po 1990
Zasiedzenie gospodarstwa rolnego
Po tej dacie nie ma już ograniczeń w zakresie dziedziczenia gruntów rolnych. Jeśli więc należy Pan do grona spadkobierców ustawowych, będzie Pan mógł dziedziczyć nieruchomości.
Jeśli zaś spadek został otwarty wcześniej (nawet jeśli nie było do tej pory postępowania w zakresie stwierdzenia nabycia spadku ), warto przemyśleć instytucję zasiedzenia.
Zgodnie z art. 172 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze”.
Posiadanie – w najogólniejszym ujęciu – jest szczególnym stanem faktycznym polegającym na rzeczywistym władztwie nad rzeczą, odpowiadającym w swym zakresie władztwu wynikającemu z określonego prawa. Rzeczywiste władztwo nad rzeczą oznacza, że posiadacz ma faktyczną, realną możliwość władania rzeczą
Jeśli legitymuje się Pan posiadaniem przez okres 30 lat nieruchomości – będzie Pan mógł składać skuteczny wniosek o stwierdzenie zasiedzenia przedmiotowych gruntów rolnych.
Niestety dopóki nie nabędzie Pan prawa własności nieruchomości – w drodze spadku czy zasiedzenia – nie będzie Pan mógł w żaden sposób przekazać tych nieruchomości komukolwiek. Oczywiście może Pan je udostępnić, ale żadna formalna umowa nie wchodzi tu w grę, ponieważ nie ma Pan de facto tytułu prawnego do dysponowania tymi gruntami rolnymi.
Przykłady
Nieoczekiwany spadek po dziadku
Anna jest mieszkanką miasta, która pracuje jako grafik komputerowy. Nigdy nie miała żadnego związku z rolnictwem. Pewnego dnia dowiaduje się, że odziedziczyła ziemię rolną po swoim zmarłym dziadku, który był właścicielem kilku hektarów w malowniczej wsi. Anna jest jedyną spadkobierczynią, jednak ze względu na brak doświadczenia i kwalifikacji rolniczych obawia się, że nie może legalnie przejąć ziemi. Anna postanawia skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie spadkowym. Dowiaduje się, że dzięki zmianom w przepisach po 2001 roku, może dziedziczyć ziemię rolną, nawet jeśli nie jest rolnikiem. Aby jednak uniknąć problemów związanych z zarządzaniem gospodarstwem, Anna decyduje się wydzierżawić ziemię sąsiadowi, który prowadzi własne gospodarstwo rolne. Dzięki temu nadal posiada ziemię, ale nie musi bezpośrednio angażować się w działalność rolniczą.
Rodzinna ziemia jako inwestycja
Marek jest inżynierem mieszkającym w Warszawie. Po śmierci swojej ciotki, która była właścicielką dużego gospodarstwa rolnego, Marek dziedziczy całą nieruchomość. Nigdy wcześniej nie planował kariery w rolnictwie i nie wie, co zrobić z ziemią. Marek postanawia nie sprzedawać ziemi od razu, lecz traktować ją jako długoterminową inwestycję. Wynajmuje profesjonalnego zarządcę gospodarstwa, który zajmuje się bieżącymi operacjami rolnymi i dba o utrzymanie nieruchomości. Marek rozważa także możliwość przekształcenia części gruntów w obszar rekreacyjny lub turystyczny, co może zwiększyć wartość inwestycji.
Zasiedzenie jako alternatywa
Joanna odziedziczyła po ojcu kilka hektarów ziemi rolnej w niewielkiej wsi. Niestety, formalne postępowanie spadkowe nigdy nie zostało zakończone, a Joanna obawia się, że może stracić prawa do ziemi, ponieważ nie jest rolnikiem i nie spełnia wymagań określonych w przepisach przed 2001 rokiem. Joanna dowiaduje się, że może skorzystać z instytucji zasiedzenia. Przez ponad 20 lat faktycznie korzystała z gruntów, choć nie miała formalnego tytułu prawnego. Dzięki nieprzerwanemu posiadaniu gruntów i spełnieniu warunków przewidzianych w kodeksie cywilnym, Joanna ma szansę na uzyskanie praw własności na drodze zasiedzenia. Składa wniosek o stwierdzenie zasiedzenia przed sądem, co pozwala jej na legalne przejęcie własności gruntów.
Podsumowanie
Dziedziczenie ziemi rolnej przez osoby niebędące rolnikami w Polsce stało się bardziej dostępne po zmianach przepisów w 2001 roku. Osoby, które nie posiadają doświadczenia ani kwalifikacji rolniczych, mają obecnie możliwość zarządzania dziedziczoną ziemią poprzez dzierżawę, profesjonalne zarządzanie, czy zasiedzenie. Dzięki elastycznym rozwiązaniom prawnym, dziedziczenie gruntów rolnych może stać się zarówno cennym źródłem dochodu, jak i długoterminową inwestycją.
Oferta porad prawnych
Zapraszamy do skorzystania z naszych usług online, oferujących profesjonalne porady prawne oraz sporządzanie pism związanych z dziedziczeniem ziemi rolnej. Nasi doświadczeni prawnicy pomogą Ci zrozumieć zawiłości prawne i znaleźć najlepsze rozwiązania dostosowane do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2000 r., sygn. akt II CKN 684/98
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Jak uzyskać spadek po dziadku, którego nie znałam, formalności krok po kroku
» Termin na odrzucenie spadku a brak informacji o śmierci spadkodawcy
» Uzupełnienie wniosku o odrzucenie spadku, czy to jeszcze możliwe po terminie?
» Dziedziczenie po przyjacielu na podstawie testamentu a obowiązek poszukiwania krewnych
» Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie, czy wpływa na prawa spadkowe?
