Spadek po ciotce
• Autor: Iryna Kowalczuk
Zmarła moja ciotka, która zostawiła testament notarialny i wskazała mnie jako spadkobiercę. Nie miała dzieci, a jej majątkiem było gospodarstwo rolne. Ciotka miała rodzeństwo. Za kilka dni jest sprawa o otwarcie testamentu. Boję się, że rodzeństwo będzie chciało podważyć testament, gdyż po śmierci ciotki twierdzili, że gospodarstwo im się należy. Jakie szanse ma rodzeństwo ciotki na jakikolwiek spadek?
Czy możliwe jest podważenie ważności testamentu?
Spadkodawca może rozporządzać swoim majątkiem w sposób dobrowolny poprzez sporządzenie testamentu, w którym rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Zasadniczo istnieje możliwość podważenia ważności testamentu, jeżeli zachodzi jedna z przesłanek z art. 945 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.). Mianowicie testament nie jest ważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
- pod wpływem groźby.
Zgodnie z art. 945 § 2 K.c.: „Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku”.
Testament w formie aktu notarialnego
Z pytania wynika, że notariusz sporządził testament w formie aktu notarialnego. W tym miejscu trzeba zauważyć, że akt notarialny ma moc dokumentu urzędowego – art. 2 § 2 Prawa o notariacie stanowi, że czynności notarialne dokonane przez notariusza zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Dokument ten, sporządzony w przepisanej formie, stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Zaprzeczenie może nastąpić tylko w razie zaistnienia przesłanek przewidzianych w art. 252 K.p.c., tzn. strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.
Należy też dodać, że forma aktu notarialnego daje podmiotowi dokonującemu danej czynności prawnej wysoki stopień pewności wywołania skutków prawnych zamierzonych przez niego. Sporządzenie dokumentu przez notariusza, który działa jako osoba zaufania publicznego (art. 2 § 1 Prawa o notariacie), powinno stanowić gwarancję zachowania wszystkich wymagań dotyczących dokonywanej czynności, zarówno odnoszących się do treści, jak i formy.
Ponadto z ustawy Prawo o notariacie wynika obowiązek notariusza czuwania nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne (art. 80 § 2).
Na jakiej podstawie można unieważnić testament notarialny?
Reasumując, testament notarialny, podobnie jak każdy inny testament, może zostać podważony w przypadkach, gdy jest nieważny z mocy prawa. Takie sytuacje wymienia wspomniany wcześniej art. 945 § 1 K.c.
Mając jednak na uwadze powyższe informacje, należy stwierdzić, że aby unieważnić testament notarialny, muszą zajść naprawdę szczególne okoliczności. Oczywiście nie jest to niemożliwe, ale w praktyce okazuje się bardzo trudne i rzadkie. Na osobie, która chce podważyć taki testament, ciąży bowiem (zgodnie z art. 6 K.c.) ciężar udowodnienia faktu, z którego osoba ta wywodzi skutki prawne.
Rodzeństwo Pana cioci będzie więc musiało udowodnić przez sądem, że spadkodawca sporządził testament np. w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. Będą musieli powołać się przed sądem na naprawdę przekonujące dowody, jak np. zeznania świadków, lekarzy, orzeczenia lekarskie. Same ich twierdzenia, niepoparte żadnymi dowodami, są absolutnie niewystarczające.
Przykłady
Pan Marek odziedziczył po swojej cioci duże gospodarstwo rolne, zgodnie z testamentem sporządzonym przed notariuszem. Rodzeństwo cioci od razu po jej śmierci zaczęło podnosić, że ciocia była w złym stanie psychicznym i „nie wiedziała, co podpisuje”. Na rozprawie nie przedstawili jednak żadnych dowodów – ani opinii biegłych, ani świadków – co sprawiło, że sąd uznał testament za ważny.
Pani Krystyna, jedyna spadkobierczyni testamentowa swojego wuja, musiała zmierzyć się z roszczeniami jego siostry, która uważała, że majątek „z natury rzeczy” powinien przypaść rodzinie. Siostra próbowała powoływać się na domniemane rozmowy zmarłego, ale wobec braku formalnych dowodów i wobec tego, że testament był sporządzony u notariusza, nie udało się jej go podważyć.
Pan Tomasz odziedziczył mieszkanie po ciotce na podstawie testamentu notarialnego. Kuzynostwo zmarłej wniosło sprawę do sądu, powołując się na rzekome naciski wywierane na staruszkę. Jednak w toku procesu okazało się, że ciocia korzystała z opieki lekarskiej, była w pełni świadoma swoich decyzji, a notariusz odnotował w protokole, że działała swobodnie i bez przymusu. Sąd oddalił powództwo.
Podsumowanie
Podważenie testamentu, zwłaszcza sporządzonego w formie aktu notarialnego, jest możliwe jedynie w ściśle określonych przypadkach i wymaga przedstawienia przed sądem mocnych dowodów. Sam fakt niezadowolenia części rodziny czy poczucie niesprawiedliwości nie wystarczą do unieważnienia takiego dokumentu. W praktyce testament notarialny daje spadkobiercy wysoki poziom bezpieczeństwa prawnego i szanse jego skutecznego podważenia są niewielkie, o ile został sporządzony zgodnie z prawem i wolą spadkodawcy.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz podobny problem związany ze spadkiem lub chcesz dowiedzieć się, jakie masz prawa jako spadkobierca, skorzystaj z naszych porad prawnych online. Szybko i wygodnie uzyskasz rzetelną opinię prawnika, bez wychodzenia z domu. Napisz do nas – pomożemy rozwiać wątpliwości i wskażemy najlepsze rozwiązania w Twojej sprawie.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie - Dz.U. 1991 nr 22 poz. 91
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Otrzymanie w spadku jednoosobowej działalności gospodarczej a umowa restrukturyzacyjna
» Jak udowodnić nakłady na dom rodziców przy dziedziczeniu?
» Problemy z wypłatą pieniędzy z konta po zmarłej osobie, jak rozwiązać spór z bankiem?
» Śmierć męża a długi egzekucyjne, co musi zrobić wdowa bez intercyzy?
» Nowy związek, stare majątki, jak zabezpieczyć spadek po pierwszym małżonku?
