Sprzedaż samochodu przez spadkobierców

Pani Basia zwróciła się do nas z pytaniami co do sprzedaży samochodu po zmarłym mężu, ojcu i dziadku przez jego spadkobierców. Pani Basia posiadała już prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Dziedziczyła wspólnie z córką i wnukiem. W skład masy spadkowej wchodził samochód jej męża (wspólnota majątkowa). Spadkobiercy chcieliby sprzedać odziedziczony samochód, ale nie wiedzieli, jak się za to zabrać, tym bardziej że córka i wnuk mieszkają za granicą. Chodziło więc o wskazanie sposobów uskutecznienia sprzedaży samochodu. Pani Basia pytała też, jakie dokumenty będą potrzebne, aby ewentualnie ona mogła w imieniu pozostałych spadkobierców sprzedać samochód ze spadku. Zastanawiała się, co korzystniejsze: pełnomocnictwo czy przeniesienie własności na nią?

Współwłasność samochodu jako spadku

W przypadku sprawy pani Basi – na podst. art. 1035 Kodeksu cywilnego (K.c.) – po stwierdzeniu nabycia spadku (także w formie aktu poświadczenia dziedziczenia wraz z protokołem), powstała współwłasność majątku spadkowego w częściach ułamkowych.
„Art. 1035 [Współwłasność w częściach ułamkowych] Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu”.
Wobec treści art. 1036 K.c., zdanie pierwsze, „spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku”.
Pani Basi zależy na najprostszym sposobie sprzedaży składnika majątku spadkowego, czyli samochodu, a oprócz tego stawia pytanie o pełnomocnictwo lub przeniesienie własności.

Zobacz również: Jak zarejestrować ciągnik którego właściciel nie żyje?

Pełnomocnictwo od posiadaczy udziałów

Obecnie między spadkobiercami męża pani Basi istnieje współwłasność ułamkowa majątku spadkowego. Oznacza to, że, w ramach pełnomocnictwa posiadacze udziałów w całej masie spadkowej – mocodawcy, mogą upoważnić mamę – panią Basię jako pełnomocnika do sprzedaży w ich imieniu wskazanego składnika majątku spadkowego, czyli samochodu.

Sprzedaż samochodu po przeniesieniu własności

Natomiast kwestia tzw. przeniesienia własności może się odbyć na kilka sposobów. Pierwszym jest wymieniony art. 1036 Kodeksu cywilnego, czyli przekazanie swojego udziału w spadku, ale zarazem skonkretyzowanie go do jednej ruchomości. Z punktu widzenia prawa będzie więc to zbycie udziału w przedmiocie należącym do spadku i jest możliwe w drodze umowy sprzedaży, ale także darowizny. Taką umowę przed ostateczną sprzedażą samochodu pani Basia i pozostali spadkobiercy musieliby podpisać między sobą.

Dział spadku

Drugim sposobem jest dział spadku, czyli sytuacja opisywana w art. 1038 Kodeksu cywilnego. W tymże bowiem postępowaniu określa się, który z przedmiotów wchodzących w masę spadkową, ma stać się własnością wskazanego spadkobiercy.

„Art. 1038 [Dział całkowity i częściowy]

§ 1. Sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku.

§ 2. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.

§ 3. Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo”.

Celem działu spadku jest definitywne zniesienie wspólności majątku spadkowego. Z tego względu dział spadku – co do zasady – obejmować powinien cały spadek. Jedynie z ważnych powodów możliwe jest ograniczenie działu do części spadku. Przez część spadku należy w tym kontekście rozumieć zarówno poszczególne przedmioty, jak i wyodrębnione masy majątkowe (np. przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, majątek osobisty zmarłego) (tak E. Niezbecka, w: Kidyba, Komentarz KC, t. IV, 2012, s. 353-354). Ważnym powodem, o którym mowa w art. 1038 § 1 zd. 2, może być złożenie przez spadkobierców zgodnego wniosku o przeprowadzenie działu częściowego (jw.) – Komentarz do art. 1038 Kodeksu cywilnego, red. Gutowski, 2019. Tutaj można właśnie pamiętać o samochodzie, ale w jego ramach można podzielić także cały spadek, co jest regułą. Tutaj także możliwy jest podział w drodze umowy.

Czy wiesz, że istnieją trzy metody dokonania działu spadku? Sąd możesz wybrać między podziałem fizycznym majątku, przyznaniem konkretnych przedmiotów jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty innych, albo podziałem cywilnym. Jeżeli jednak spadkobiercy sami wskażą sposób podziału, to sąd będzie związany takim wnioskiem, o ile nie będzie sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub nie będzie naruszał uzasadnionego interesu osób uprawnionych.

Zobacz również: Czy można jeździć samochodem po śmierci właściciela?

Zbycie udziału przez spadkobierców

Trzecią możliwością jest zbycie (na rzecz pani Basi, jak wcześniej) całego udziału przez pozostałych spadkobierców – czyli nie z ograniczeniem do konkretnego składnika. W rezultacie, w drodze takiej umowy, tylko pani Basia byłaby spadkobierczynią co do całości masy spadkowej. Stanowi o tym, nw. art. 1051 Kodeksu cywilnego.

„Art. 1051 [Zbycie spadku] Spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego”.
Jak widzimy, w tej sprawie wdowa i jej dzieci muszą zdecydować, który ze sposobów tzw. przeniesienia własności w sposób cywilnoprawny wchodzi w grę.

Sprzedaż na mocy pełnomocnictwa

Z doświadczenia wydaje się jednak, iż udzielenie pełnomocnictwa będzie najprostsze, również z tego powodu, że dwoje spadkobierców przebywa stale za granicą. Wtedy podstawowymi dokumentami będą: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku oraz właśnie pełnomocnictwo. Stwierdzeni spadkobiercy, poprzez pełnomocnictwo, sprzedają rzecz, co do której w dowodzie rejestracyjnym pojazdu jako właściciel widnieje spadkodawca.

W pozostałych przypadkach, będą to umowy cywilnoprawne, które formalnie muszą być zawarte między spadkobiercami. Może się okazać, że, z całym szacunkiem, ich treść będzie wzbudzać zastanowienie zarówno w wydziale komunikacji, jak i u kupującego. Nadto, w zależności od przyjętych rozwiązań, nie można wykluczać formy aktu notarialnego od takich umów i ich wartości, co będzie podwyższać wartość całej transakcji.

Zobacz również: Wykupienie części spadku

Udzielenie pełnomocnictwa za granicą

Należy pamiętać, że formalnie udzielenie pełnomocnictwa za granicą powinno się wiązać z poświadczeniem tożsamości mocodawcy przez tamtejszego notariusza oraz z tłumaczeniem przysięgłym w Polsce. Ale to i tak byłoby raczej zawsze najtańsze rozwiązanie, często spotykane w praktyce.
Co ważne, dla kupującego, a w rezultacie dla wydziału komunikacji, będzie konieczne dostarczenie oryginałów tych pełnomocnictw i postanowienia sądu, co w praktyce oznacza, iż kupujący powinien dla własnego bezpieczeństwa pokryć koszty notarialnego poświadczenia oryginalności tych dokumentów.
Uważam więc, iż najbardziej typowym sposobem uczynienia pani Basi osobą władną do zbycia pojazdu z masy spadkowej, jest udzielenie pełnomocnictwa do tej czynności z maksymalnym uszczegółowieniem tej czynności i szerokim nadaniem jej uprawnień do wszystkich obowiązków sprzedającego pojazd.

Zobacz również: Czy samochód wchodzi do masy spadkowej?

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.