• Data: 2022-08-04 • Autor: Katarzyna Bereda
Moja mama wraz ze swoimi dwoma braćmi złożyli się, by wykupić mieszkanie mojej babci, które wynajmowała od miasta i miała prawo wykupić je za niską cenne. Kontraktu nie było, bo w rodzinie wszyscy sobie ufają, a ustna umowa była, że dziedziczyć będą wszystkie babci dzieci. Pod koniec zeszłego roku zdrowie babci się znacznie pogorszyło. Zdecydowano o umieszczeniu jej w domu opieki, gdzie zmarła po 3 tygodniach. Okazało się, że w stanie głębokiej demencji przepisała na synową swoje mieszkanie. Było to w okresie, gdy już nie rozpoznawała nawet bliskich. Proszę o informacje czy przepisanie mieszkania przez osobę z demencją jest ważne. Czy mamy szanse na cofnięcie tego przepisania i walki o spadek?
Tak, jest taka możliwość, niestety nie jestem w stanie ocenić szans na powodzenia w sprawie, bowiem zależy to od bardzo wielu aspektów. Jeżeli natomiast wykażą Państwo zły stan zdrowia teściowej w chwili sporządzenia aktu darowizny – a więc demencję starczą, brak świadomości – to sąd może uchylić taką czynność.
Zgodnie z art. 82 Kodeksu cywilnego nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. W orzecznictwie stan wyłączający świadomość rozumiany jest jako „brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i cudzych, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania”, natomiast stan wyłączający swobodę ma miejsce w przypadku występowania niemożliwego do przełamania wewnętrznego przymusu postąpienia w określony sposób (por. wyrok SN z 18.5.2016 r., sygn. akt V CSK 578/15).
Wyłączenie świadomości lub swobody będzie miało miejsce w szczególności w przypadku choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych, np. alkoholizm, narkomania (por. np. K. Pietrzykowski, w: Pietrzykowski, Komentarz, 2015, t. I, art. 82, Nb 15, s. 385).
Choroba psychiczna albo innego rodzaju zaburzenia nie powodują automatycznie, że osoba, która złożyła oświadczenie woli, uważana być powinna za składającą to oświadczenie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Konieczne jest ustalenie, czy w chwili wyrażania oświadczenia działała ona z dostatecznym rozeznaniem. Nie jest bowiem wykluczone, że mimo choroby psychicznej lub innych zaburzeń oświadczenie złożone zostało przez osobę działającą świadomie i swobodnie (tak trafnie SA w Białymstoku w wyr. z 15.10.2015 r., sygn. akt I ACa 491/15,).
W takim przypadku powinni Państwo wytoczyć przeciwko obecnej właścicielce nieruchomości powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Zgodnie bowiem z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece:
„1. W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.
2. Roszczenie o usunięcie niezgodności może być ujawnione przez ostrzeżenie. Podstawą wpisu ostrzeżenia jest nieprawomocne orzeczenie sądu lub postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia”.
Do udzielenia zabezpieczenia nie jest potrzebne wykazanie, że powód ma interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Może wystąpić sytuacja, że w wypadku gdy stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym (na ten temat zob. komentarz do art. 3 i 5 KWU), jedynym sposobem na usunięcie tej niezgodności jest wytoczenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (tak też E. Gniewek, Księgi wieczyste, art. 10, Nb 4).
W wyniku uwzględnienia żądania określonego w art. 10 ust. 1 KWU nastąpi obalenie domniemania przewidzianego w art. 3 KWU oraz ujawnienie w księdze wieczystej aktualnego stanu prawnego (na temat art. 10 KWU zob. np. T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka, s. 163–222).
Dlatego proszę rozważyć, czy posiadają Państwo dostateczny materiał dowodowy wskazujący na brak świadomości teściowej w chwili dokonywania czynności – zaświadczenia lekarskie, zeznania świadków, którzy potwierdzą powyższą wadę oświadczenia woli.
Przypadek pana Andrzeja i jego matki
Pan Andrzej opiekował się swoją matką, która od lat cierpiała na demencję. Kiedy stan zdrowia matki się pogorszył, rodzina zdecydowała się na umieszczenie jej w domu opieki. Kilka miesięcy później, okazało się, że jeszcze przed hospitalizacją matka przepisała swoje mieszkanie na sąsiadkę. Andrzej twierdzi, że w chwili podpisywania dokumentów, matka była już w zaawansowanym stadium choroby i nie była świadoma, co podpisuje. Sąd rozpatruje wniosek o unieważnienie aktu darowizny.
Historia pani Marii i jej syna
Pani Maria była samotną matką, która przez całe życie oszczędzała, aby zapewnić przyszłość swojemu synowi. Gdy w wieku 82 lat zaczęła chorować na demencję, jej zdrowie stopniowo się pogarszało. Niespodziewanie jej mieszkanie, które miało trafić do syna, zostało przepisane na kuzynkę, która odwiedzała ją w okresie choroby. Po jej śmierci syn próbował unieważnić umowę, dowodząc, że matka w chwili podpisania dokumentów nie była w pełni świadoma.
Sprawa rodziny Kowalskich
Rodzina Kowalskich postanowiła zająć się przepisaniem majątku ich babci, która od kilku lat cierpiała na demencję. Kiedy babcia trafiła do szpitala, zorientowali się, że mieszkanie zostało przepisane na jedną z dalszych krewnych, która nagle pojawiła się w jej życiu. Rodzina wytoczyła sprawę o unieważnienie przepisania, argumentując, że babcia nie była w stanie podejmować świadomych decyzji w momencie podpisywania umowy.
Przepisanie mieszkania przez osobę cierpiącą na demencję może być zakwestionowane, jeśli udowodni się, że w momencie składania oświadczenia woli osoba ta była w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. Ważne jest posiadanie odpowiednich dowodów medycznych oraz świadków, które potwierdzą brak świadomości w chwili podpisania dokumentów. W takim przypadku istnieje możliwość unieważnienia aktu prawnego i dochodzenia swoich praw do spadku.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowywaniu pism procesowych, w tym w sprawach dotyczących unieważnienia umów zawartych przez osoby z demencją. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać szybkie i skuteczne wsparcie prawne bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz.U. 1982 nr 19 poz. 147
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2016 r., sygn. akt V CSK 578/15
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia z 15 października 2015 r., sygn. akt I ACa 491/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika