Ustalenie masy spadkowej przez sąd

Jak sprawdzić czy została przeprowadzona sprawa spadkowa?

W pierwszej kolejności powinna się Pani dowiedzieć, czy sprawa spadkowa po Pani ojcu została już przeprowadzona. W tym celu powinna Pani zwrócić się z pisemnym pytaniem do sądu właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (ojca) o to, czy było prowadzone postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po: [i tu podać imię nazwisko ojca] oraz wskazać, że jest Pani spadkobierczynią ustawową ojca).

Jeżeli postępowanie nie zostało przeprowadzone, to powinna je Pani przeprowadzić. Inaczej nie będzie Pani w świetle prawa spadkobiercą ani nie dowie się Pani co wchodzi w skład spadku.

Od czego zacząć przeprowadzenie postępowania spadkowego po zmarłym ojcu?

Aby załatwić sprawy spadkowe po zmarłym ojcu należy przeprowadzić:

1) postępowanie spadkowe, czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku po ojcu, o czym poniżej w mojej odpowiedzi;

2) dział spadku pomiędzy spadkobiercami Pani ojca, w którym to spadkobiercy Pani ojca podzielą między siebie konkretne ruchomości, nieruchomości, pieniądze wchodzące w skład spadku

Co się tyczy całego postępowania spadkowego, bez przeprowadzenia którego nie da się załatwić sprawy, to należy mieć na uwadze, że postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.

Spisanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza

I. Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.

Po przedłożeniu wyżej wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi, umawia się Pani z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.

Opłaty notarialne za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia

Notariusz nie będzie jednakże badał, co wchodzi w skład spadku, wyda tylko stosowny akt, w którym będzie wskazane, kto i w jakiej części dziedziczy spadek.

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku 

II. Droga sądowa.

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym ojcu może wnieść każdy ze spadkobierców. Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek taki powinien zawierać:

• imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
• imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
• akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców.

Co należy dołączyć do wniosku o stwierdzenie dziedziczenia?

Przeprowadzenie spisu inwentarza po śmierci spadkodawcy

We wniosku powinna Pani wskazać, że wnosi również o przeprowadzenie spisu inwentarza, który wskaże Pani, jakie przedmioty (ruchomości, nieruchomości) posiadał ojciec i które z nich weszły w skład spadku po jego śmierci.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.

W odniesieniu do spisu inwentarza trzeba wskazać, że zgodnie z art. 673 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), sąd postanawia spis inwentarza na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą.

Z urzędu sporządza się spis inwentarza gdy złożone zostało oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był przedtem sporządzony (art. 644 K.p.c.).

Spis inwentarza to lista cennych rzeczy i nieruchomości, które zostawił po sobie zmarły spadkodawca. Na podstawie tego spisu można ustalić, do jakiej kwoty spadkobiercy, jeżeli przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiadają za długi zmarłego spadkodawcy.

Aby spis inwentarza był w 100% efektywny, powinno się go przeprowadzić zaraz po śmierci spadkodawcy, kiedy wszystkie przedmioty, pieniądze na kontach i inne aktywa są jeszcze nierozdysponowane.

Komornik ustali, które rzeczy powinny być wciągnięte do spisu inwentarza, sprawdzi także, jakie zobowiązania miał zmarły spadkodawca (sprawdza jego rachunki bankowe, zaległości w płatnościach itp.).

Co wykazuje się w spisie inwentarza po zmarłym

O terminie spisu inwentarza zostanie Pani zawiadomiona pisemnie. Nieprzybycie Pani na spis nie wstrzymuje tej czynności. Do spisu inwentarza wciąga się majątek spadkodawcy z zaznaczeniem wartości każdego przedmiotu, jak również długi spadku. W spisie inwentarza wykazuje się też wartość czystego spadku, z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych. Jeżeli po sporządzeniu spisu inwentarza zachodzi wątpliwość, czy zostały w nim zamieszczone wszystkie przedmioty należące do spadku lub czy zamieszczone w spisie inwentarza długi istnieją, sąd spadku z urzędu lub na wniosek spadkobiercy może nakazać spadkobiercy złożenie:

• oświadczenia, że żadnego przedmiotu spadkowego nie zataił ani nie usunął oraz że nie podał do spisu inwentarza nieistniejących długów,
• wykazu przedmiotów spadkowych nieujawnionych w spisie inwentarza, jeżeli są mu wiadome, z podaniem miejsca przechowania ruchomości i dokumentów dotyczących praw majątkowych, jak również z wyjaśnieniem podstawy prawnej tych praw,
• zapewnienia, że złożone oświadczenie lub wykaz są prawdziwe i zupełne.

Spis inwentarza wyjawi również stan prawny nieruchomości, o których Pani pisze, jak również wszystkie obciążające je wierzytelności. W myśl rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza:

„§ 3. 1. Spisania majątku ruchomego w toku zabezpieczenia spadku lub sporządzania spisu inwentarza dokonuje się w obecności dwóch świadków, powołanych przez komornika.

2. Z dokonanej czynności sporządza się protokół, który podpisują wszyscy obecni. Odmowę lub niemożność podpisania stwierdza się w protokole z podaniem przyczyny odmowy lub niemożności podpisania. Protokół sporządza się w dwóch egzemplarzach.

3. Jeżeli spisaniu podlegają przedmioty o wartości artystycznej, naukowej lub historycznej, komornik zawiadamia o tym właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

4. W protokole zamieszcza się również istotne dla sprawy oświadczenia osób, których obecność przy dokonywanej czynności jest dopuszczalna oraz oświadczenia osób trzecich zgłaszających swoje prawa do przedmiotów objętych spisem”.

Powyższe oznacza, iż przede wszystkim komornik nie będzie żadnych rzeczy z nieruchomości wynosił, tak więc nie musi się Pani obawiać o ich utratę. Nieobecność Pani nie będzie wstrzymywała czynności komornika, jednakże radzę być przy spisie inwentarza (lub umocować swojego pełnomocnika), bowiem można wówczas na bieżąco kontrolować przebieg spisu. Na czynności komornika można wnieść skargę do sądu rejonowego. Osoba, która chce złożyć taką skargę ma na to 7 dni liczonych bądź od dokonania czynności, którą chce zaskarżyć, bądź od powzięcia wiadomości o dokonaniu takiej czynności, jeżeli nie była obecna przy jej przeprowadzaniu.

Stosownie do art. 53 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (j.t. Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.), za dokonanie spisu inwentarza albo innego spisu majątku pobiera się stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę. Należy też pamiętać, że do opłaty komornik doliczy 23% podatku VAT. Koszty spisu inwentarza ponosi osoba, która złożyła wniosek o jego sporządzenie. Jeżeli nie będzie Pani w stanie pokryć kosztów komornika może Pani złożyć wniosek o ściągnięcie tych kosztów z majątku spadkowego.

Warto wspomnieć tu o kwestii pełnomocnictwa, reguluje ją art. 87 § 1 K.p.c., zgodnie z którym pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Jak zatem Pani widzi, krąg osób, które mogą reprezentować Panią przed sądem, jest bardzo wąski.

Przeprowadzenie działu spadku

III. Dział spadku.

Gdy już będzie Pani w posiadaniu sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, wówczas może Pani wraz z pozostałymi spadkobiercami przeprowadzić dział spadku, w trakcie którego podzielicie Państwo między siebie ruchomości i nieruchomości wchodzące w skład spadku.

Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców, co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek o dział spadku

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania, tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

W jaki sposób sąd dokona działu spadku?

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

• Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercą była równa udziałowi w spadku.
• Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców lub bez takich spłat.
• Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Reasumując, sprawę spadkową może Pani przeprowadzić przed sądem lub przed notariuszem. Przed notariuszem będzie szybciej, ale musieliby wszyscy spadkobiercy stawić się osobiście, a poza tym notariusz nie bada, co wchodzi w skład spadku. Z kolei postępowanie przed sądem trwa dłużej, ale wraz z wnioskiem o przeprowadzenie sprawy spadkowej może Pani również wnieść o przeprowadzenie spisu inwentarza, aby dowiedzieć się, co wchodzi w skład spadku. Gdy już przeprowadzi Pani postępowanie spadkowe, będzie Pani mogła przeprowadzić dział spadku, w którym podzielony zostanie spadek między wszystkich spadkobierców.

W Pani sprawie zasadne byłoby sporządzenie odpowiednich pism do sądu – nasz serwis świadczy takie usługi.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.