Wykaz inwentarza - co musi zawierać, żeby chronić spadkobierców przed długami zmarłego?

Sporządzenie spisu inwentarza

Stosownie do Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.):

„Art. 637 [Spis inwentarza]

§ 1. Na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcy testamentu, tymczasowego przedstawiciela lub wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

§ 2. Jeżeli sporządzenia spisu inwentarza żąda wierzyciel, sąd spadku wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku po wysłuchaniu spadkobiercy, chyba że wysłuchanie nie jest możliwe.

§ 3. Sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie o wydaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza.

§ 4. Na postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza przysługuje zażalenie.

Art. 637¹ [Zgłoszenie komornikowi wniosku o sporządzenie spisu inwentarza]

§ 1. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza może być także zgłoszony bezpośrednio komornikowi, który byłby właściwy do wykonania postanowienia sądu spadku o sporządzeniu spisu inwentarza.

§ 2. Komornik przystępuje niezwłocznie do sporządzenia spisu inwentarza i zawiadamia o tym sąd spadku, który wydaje postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza. Jeżeli sąd oddali albo odrzuci wniosek, o którym mowa w § 1, albo umorzy postępowanie, spis sporządzony przez komornika rodzi takie same skutki jak złożenie wykazu inwentarza”.

W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich. Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku.

Komornik z urzędu ustala i zamieszcza w spisie inwentarza przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. W spisie inwentarza komornik wykazuje też wartość stanu czynnego spadku z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych.

Po wykonaniu postanowienia sądowego o sporządzeniu spisu inwentarza akta są przesyłane do sądu spadku (sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy). W sytuacji, gdy później ujawni się przedmiot należący do spadku, przedmiot zapisu windykacyjnego lub dług spadkowy, który nie był zamieszczony w spisie inwentarza, sąd wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełnionego spisu inwentarza.

W związku ze sporządzeniem spisu inwentarza przez komornika należy liczyć się z kosztami sądowymi i komorniczymi, a także z ewentualnymi wycenami dokonanymi przez biegłych rzeczoznawców.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Opis przedmiotów należących do spadku

Teoretycznie to zwięzły opis przedmiotów należących do spadku oraz przedmiotów zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, danych dotyczących długów spadkowych oraz ich wysokości według stanu z chwili otwarcia spadku. Dom wskazuje się jako nieruchomość lub udział w nieruchomości ze wskazaniem działki i numeru księgi wieczystej; udziału spadkobiercy oraz wartości udziału. To, co jest w domu, to są odrębne elementy i trzeba je wskazać oddzielnie.

Restauracja to teoretycznie przedsiębiorstwo, jakie prowadził zmarły. Z uwagi na możliwe obciążenia podatkowe wskazane jest dokładne ujęcie w spisie wszystkich rzeczy ruchomych (środki trwałe, wyposażenie, środki pieniężne itp.). Tak jak Pani wskazała: stół metalowy o wymiarach… lub 12 stolików drewnianych (kolory) o wymiarach…

O ile coś nie było tylko jego majątkiem osobistym, w spisie ujmuje się majątek zmarłego jako udział 1/2 w majątku małżeńskim. Im dokładniejszy spis, tym mniejsze problemy w późniejszym czasie.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Wykaz inwentarza

Wprowadzenie instytucji „prywatnego” wykazu inwentarza miało na celu, jak czytamy w uzasadnieniu projektu rządowego ustawy z dnia 20 marca 2015 roku, przede wszystkim ograniczenie nadmiernych kosztów związanych z ustaleniem stanu majątku spadkowego. Uznano za konieczne nałożenie na spadkobierców, którzy chcieliby korzystać z dobrodziejstwa inwentarza, obowiązku dochowania należytej staranności przy ustalaniu stanu spadku. Według projektodawców zmian wykaz inwentarza stanowi mechanizm pozwalający wierzycielom dowiedzieć się o tym, że ich interesy mogą być zagrożone w związku z ograniczoną odpowiedzialnością spadkobierców. W przepisach prawnych brak jest definicji legalnej wykazu inwentarza.

Wykaz inwentarza stanowi prywatny spis wszystkich aktywów i pasywów wchodzących do spadku, a także przedmiotów zapisów windykacyjnych. Podobnie jak w przypadku spisu inwentarza, gdy spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to odpowiada za długi spadkowe do wysokości stanu czynnego spadku ustalonego w wykazie inwentarza. Jeżeli natomiast wykaz inwentarza nie zostanie sporządzony, to pomimo obowiązywania wspomnianej na wstępie reguły przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobiercy ponoszą de facto pełną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Sporządzenie wykazu inwentarza

Według Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.):

„Art. 103¹ [Sposób przyjęcia spadku a odpowiedzialność]

§ 1. W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.

§ 2. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Art. 1031¹ [Wykaz inwentarza]

§ 1. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu mogą złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. Wykaz inwentarza składany przed notariuszem zostaje objęty protokołem.

§ 2. Wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu.

§ 3. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku.

§ 4. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go. Do uzupełnienia wykazu stosuje się przepisy dotyczące składania wykazu inwentarza.

Art. 1031² [Wzór wykazu inwentarza]

§ 1. Wykaz inwentarza składany w sądzie sporządza się według ustalonego wzoru”.

Wzór ten został ustalony w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2015 roku w sprawie określenia wzoru wykazu inwentarza oraz sposobu udostępniania druków tego wzoru. Załącznik do rozporządzenia określa wzór wykazu zawierający elementy, o których mowa w art. 1031² § 2 K.c. (np. imię, nazwisko, numer PESEL, ostatni adres spadkodawcy, imię nazwisko, numer, PESEL lub KRS, adres składającego wykaz itd.).

Art. 1031¹ § 1 K.c. wskazuje na możliwość złożenia wykazu w sądzie (spadku bądź w okręgu, którego znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz) lub przed notariuszem. Wykaz inwentarza złożony przed notariuszem zostaje objęty protokołem. Wypis protokołu zgodnie z art. 636³ § 2 K.p.c. notariusz przesyła niezwłocznie do sądu spadku. Do obowiązku sądu spadku należy niezwłoczne zarządzenie ogłoszenia o złożeniu wykazu (art. 636³ § 3 K.p.c.).

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Przedmioty ujmowane w wykazie inwentarza

W wykazie inwentarza ujawniane zostają przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. Umieszczenie wspomnianych elementów powinno nastąpić z zachowaniem należytej staranności (art. 1031¹ § 3 K.c.).

Ową należytą staranność ocenia się według wzorca, który w konkretnych okolicznościach może okazać się odmienny w odniesieniu do poszczególnych uprawnionych do złożenia wykazu (np. inny wobec spadkobiercy, a inny dla zapisobiercy windykacyjnego, dla którego możliwość ustalenia składu masy spadkowej może być ograniczona ze względu na fakt, iż nie będzie on jednocześnie spadkobiercą lub wykonawcą testamentu). Niezachowanie należytej staranności może natomiast skutkować rozszerzeniem odpowiedzialności poza zakres stanu czynnego spadku.

Jeżeli po złożeniu wykazu inwentarza dojdzie do ujawnienia aktywów, długów spadkowych lub przedmiotów zapisów windykacyjnych, które nie były ujęte w wykazie, osoba składająca wykaz ma obowiązek jego uzupełnienia.

Sporządzenie wykazu inwentarza co do zasady jest bezpłatne, chyba że uprawniona osoba zdecyduje się na złożenie wykazu u notariusza.

Złożenie wykazu inwentarza

Artykuł 636³ K.p.c.

„§ 1. Wykaz inwentarza może być złożony w sądzie spadku lub w sądzie, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz. Sąd niebędący sądem spadku niezwłocznie przesyła wykaz inwentarza do sądu spadku.

§ 2. Na żądanie spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnego, wykonawcy testamentu lub tymczasowego przedstawiciela notariusz sporządza protokół obejmujący wykaz inwentarza. Notariusz, przed którym złożono wykaz inwentarza, niezwłocznie przesyła wypis protokołu do sądu spadku.

§ 3. Sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie o złożeniu wykazu inwentarza”.

Co do szczegółowości – aktualne są zasady takie jak dla spisu inwentarza.