Brak kontaktu z ojcem i niewiedza o długach spadkowych

Przekroczony termin i przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Niestety w Pani sytuacji na odrzucenie spadku jest już za późno. Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jak sama Pani napisała, o śmierci ojca dowiedziała się jeszcze w 2017 r. i od dnia dowiedzenia się miała Pani 6 miesięcy na odrzucenie spadku. Z uwagi na to, że Pani tego nie zrobiła, przyjęła Pani spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W tej sytuacji za długi odpowiadać będzie Pani wyłącznie do wartości czynnej spadku, czyli tego, co po ojcu odziedziczyła. Jednakże takie przyjęcie spadku wiąże się z koniecznością ustalenia, co dokładnie weszło w skład spadku i jakie są wszystkie długi. Na tę okoliczność musi Pani sporządzić wykaz inwentarza osobiście, czyli napisać, co dokładnie wchodzi w skład spadku, jakie były długi itp. Trzeba jednak taki spis robić solidnie, bowiem jeżeli celowo pominie się jakieś długi i później wyjdzie to przed sądem, to za ten zatajony dług spadkobierca odpowiada już całym swoim majątkiem. Można też spis inwentarza powierzyć komornikowi, ale łączy się to ze sporymi kosztami zapłaty za czynności komornicze.

Tak więc obecnie musi Pani przygotować wykaz inwentarza i spłacić długi ojca do wysokości odziedziczonego spadku.

Jest też inna droga. Może Pani spróbować złożyć w sądzie wniosek o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Brak wiedzy o składzie spadku po ojcu – powołanie się na błąd oświadczenia woli

Zgodnie z art. 1019 K.c. – jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

• uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
• spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Innymi słowy, okoliczność błędu, pod wpływem którego pozostawała Pani, polegającego na braku wiedzy o składzie spadku po ojcu (w tym zwłaszcza o jego długach), jeżeli tylko zachowała Pani obiektywnie wymaganą staranność w ustaleniu, co składa się na spadek, może stanowić podstawę uchylenia się przez Panią przed sądem od skutków przyjęcia spadku przez upływ terminu 6 miesięcy, o którym mówi art. 1015 K.c. (tak też postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 799/2004).

W orzeczeniu Sądu Najwyższego, które podałam  wyżej, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prawnie doniosłym błędem pozwalającym na uchylenie się spadkobiercy od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia co do spadku może być brak wiedzy o rzeczywistym stanie spadku, jednak błąd ten musi być „usprawiedliwiony okolicznościami sprawy” (post. SN z 30 czerwca 2005 r., IV CK 799/2004, „LexPolonica” nr 394638, OSNC 2006, nr 5, poz. 94). Innymi słowy chodzi o ogół okoliczności faktycznych sprawy usprawiedliwiających Panią, że oświadczenia o odrzuceniu spadku Pani nie złożyła. Chodzi tu o uprawdopodobnienie sądowi, że uwzględniając wszystkie okoliczności sprawy zrobiła Pani cokolwiek, aby zbadać, co składało się na spadek po ojcu, czy obiektywnie mogła mieć Pani jakieś podejrzenia co do długów.

Prawo do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wygasa, w przypadku błędu, po upływie roku od jego wykrycia, czyli od momentu, gdy dowiedziała się Pani, że spadek jest zadłużony.

Przypominam, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, przy czym spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Sądem właściwym jest sąd spadku, czyli sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy (art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego).

Zgodnie z art. 690 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – w razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę. Przeprowadzenie rozprawy ma na celu ustalenie, czy w konkretnej sprawie oświadczenie zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Ciężar dowodu spoczywa na spadkobiercy. W razie gdyby przekonała Pani sąd, zatwierdzi on uchylenie się Pani od skutków prawnych złożonego oświadczenia (lub oświadczenia niezłożonego ze skutkami z art. 1015 K.c.).

Zobacz również: Brak kontaktu ze spadkobiercą

Odrzucenie spadku uruchamia dziedziczenie uprawnionych w dalszej kolejności

Jeśli sąd uzna skuteczność odrzucenia przez Panią spadku po ojcu, sprawa się dla Pani zamknie, ale niejako zacznie dla Pani dzieci. Zatem w miejsce Pani spadek odziedziczą Pani dzieci. Dorosłe dzieci będą zatem musiały odrzucić spadek samodzielnie, a jeżeli ma Pani dzieci niepełnoletnie, to przed odrzuceniem spadku w ich imieniu będzie musiała Pani wystąpić o zgodę do sądu rodzinnego.

Tak więc ma Pani do wyboru, albo sporządzić wykaz inwentarza (samodzielnie lub poprzez zlecenie tej czynności komornikowi) i spłacić długi do wysokości wartości odziedziczonego spadku albo spróbować przeprowadzić postępowanie o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie ustawowym.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.